palladianizm,
termin określający kierunek stylistyczny w architekturze, wykorzystujący wzory budowli i założenia zawarte w traktacie teoretycznym A. Palladia.
palladianizm
Encyklopedia PWN
Źródłem inspiracji były zarówno poszczególne motywy stosowane przez Palladia — np. wielki porządek (porządki architektoniczne) czy serliana, rozwiązania kompozycyjne fasad budowli świeckich i sakralnych, jak i rozwiązania przestrzenne willi i pałaców. Palladianizm pojawił się w architekturze angielskiej XVII w. w twórczości I. Jonesa, odegrał też istotną rolę w Holandii (J. van Campen) i Niemczech (E. Holl). Nawrót zainteresowania twórczością Palladia nastąpił w XVIII w. w Anglii (C. Campbell, R.B. Burlington, który propagował projekty Palladia także w publikacjach). Około połowy XVIII w. palladianizm pojawił się też w architekturze niemieckiej (G.W. Knobelsdorff) i rosyjskiej (Ch. Cameron, G. Quarenghi), a także w wielu projektach architektów amerykańskich. W Polsce odegrał ważną rolę w rozwoju architektury klasycyzmu, pojawiając się w projektach niemal wszystkich twórców tego czasu. Do najciekawszych przykładów budowli świeckich należą pałace: Królikarnia w Warszawie (D. Merlini, 1782–86) i w Lubostroniu (S. Zawadzki, 1795–1800) — wzorowane na Villa Rotonda, lub w Śmiełowie (Zawadzki, 1797) i Białaczowie (J. Kubicki, 1797–1800) — inspirowane licznymi projektami opublikowanymi przez Palladia w Czterech księgach o architekturze. Spośród budowli sakralnych należy wymienić fasadę kościoła Św. Anny w Warszawie (1786–88, Ch.P. Aigner i S.K. Potocki) inspirowaną fasadami weneckich kościołów Il Redentore i San Giorgio Maggiore. Palladianizm występuje także w nurcie neoklasycyzmu końca XIX i początku XX w., zwłaszcza po 1910 w architekturze wielu krajów Europy, zwłaszcza w Rosji.
