Adam Robert

Adam

[ạ̈dəm]

Robert , ur. 3 VII 1728, Kirkcaldy (Szkocja), zm. 3 III 1792, Londyn,

architekt angielski; najwybitniejszy przedstawiciel klasycyzmu w Anglii.

Urodził się 3 VII 1728 w Kirkcaldy, w szkockiej rodzinie, w której architektami byli również ojciec William i bracia — James i John.

Wszyscy trzej bracia uczyli się w pracowni ojca w Edynburgu, natomiast Robert i James studiowali również na tamtejszym uniwersytecie. Równie ważną, a może nawet ważniejszą dziedziną twórczości Adama była dekoracja i projektowanie mebli. W 1758 osiadł w Londynie. Zmarł 3 III 1792 w Londynie.

Twórczość

Wczesne prace Adama (Dumfries House, 1750–54) nie wykraczają poza poprawność. Jego geniusz ujawnił się dopiero po wielkiej podróży po Europie (1754–58), m.in. do Włoch i Dalmacji, w czasie której zetknął się z jednym z pionierów neoklasycyzmu, Giovannim Battistą Piranesim. W efekcie uformowała się jego własna wersja klasycyzmu, zwanego stylem Adamów, przeciwstawiająca monumentalnemu stylowi palladiańskiemu (palladianizm) wyrafinowane zestawienia motywów antycznych i ornamentyki włoskiego renesansu, zaznaczając się zwłaszcza w wystroju wnętrz. Jako nadworny architekt (1761–69) króla Jerzego III wywarł wielki wpływ na normy obowiązujące w architekturze angielskiej; m.in. zrewolucjonizował architekturę rezydencjonalną, wprowadzając dramatyczne elementy kompozycyjne oraz malownicze, zaskakujące zgrupowania brył, bez zrywania z normami klasycyzmu. Do jego najsłynniejszych prac należą wnętrza dekorowanych bądź przebudowywanych rezydencji wiejskich i podmiejskich: Harewood House, Yorkshire (1759–71), Syon House, Middlesex (1762–69), Kedleston Hall, Derbyshire (około 1760–1770), Osterley Park, Middlesex (1763–80), Kenwood House w Hampstead, Londyn (1767–69).

W latach 70. Adam wzniósł wiele budowli na terenie Londynu, m.in. dom przy Saint James’s Square, Home House przy Portman Square. Podejmował także projekty urbanistyczne, m.in. plan i realizacja (wspólnie z Jamesem) rozległego zespołu luksusowych domów czynszowych Adelphi nad Tamizą (1768–72, zburzony 1928), które przyniosło mu finansową katastrofę. W ostatnich latach życia Adam wykonywał duże zamówienia w Edynburgu, m.in. gmach uniwersytetu (1789), zabudowa Charlotte Square (1791). Projektował również w stylu neogotyckim: przebudowa Alnwick Castle, Northumberland (około 1770) oraz szkockie zamki Culzean Castle (1777–92) i Seton Castle (1789–91).

Charakterystyka twórczości

Twórczość Adama wywarła duży wpływ na dekorację wnętrz i meblarstwo Europy i Stanów Zjednoczonych. Jego czysta, pozbawiona zmysłowości elegancja może być zestawiana ze stylem współczesnego mu Francuza — Jacquesa G. Soufflota, choć chłodna pompatyczność tego architekta była mu obca. Dzieła Adama są utrzymane w klimacie swobodnych dobrych manier, pozbawionej pedanterii erudycji i nie narzucającego się ostentacyjnie dostatku, charakteryzujący wyrafinowany świat jego klientów. Wypełniając istniejące wówczas zapotrzebowanie na nowy klasycyzm, rozbudował repertuar motywów dekoracyjnych i dążył do bardziej fantazyjnych układów przestrzennych, wywodzących się często z rzymskich term cesarskich. Wznosząc swe neogotyckie zamki o masywnej, romantycznej bryle kontrastując z komfortowymi klasycyzującymi wnętrzami wyrażał ówczesną modę na malowniczość. Jego wpływ rozprzestrzenił się szybko w Anglii, sięgając nawet Rosji i Ameryki. Do popularyzacji jego dzieła przyczyniły się publikacje: Ruins of the Palace of the Emperor Diocletian at Spalatro in Dalmatia (1764) oraz The Works in Architecture of Robert and James Adam (t. 1–3 1773–1822).

Adam Robert, galeria w Syon House, Londyn, 1762

Adam Robert, projekt Book Room w Kedleston Hall, 1768

Adam Robert, jadalnia w Syon House (Wielka Brytania), 1762–69

Adam Robert, westybul w Syon House, 1762–69