osmoza

osmoza

[gr. ōsmós ‘ciśnienie’],

samorzutne przenikanie rozpuszczalnika z roztworu o mniejszym stężeniu składnika do roztworu o stężeniu większym (lub z czystego rozpuszczalnika do roztworu) przez przegrodę (błonę) półprzepuszczalną (mogą przez nią przenikać cząsteczki rozpuszczalnika, a nie mogą cząsteczki substancji rozpuszczonej);

o. jest spowodowana dążnością do wyrównania potencjału chem. rozpuszczalnika po obu stronach przegrody; ciśnienie jakie należałoby wywrzeć na tę część układu, w której znajduje się bardziej stężony roztwór, aby powstrzymać o. nosi nazwę ciśnienia osmotycznego; wywierając na roztwór odpowiednio wysokie ciśnienie można odwrócić kierunek przenikania cząsteczek rozpuszczalnika — jest to o. odwrócona, wykorzystywana w procesach odsalania wody mor.; o. może też zachodzić w wypadku oddzielenia błoną półprzepuszczalną roztworów o różnej temperaturze (termoosmoza). O. odgrywa ważną rolę w procesach biol. (osmoregulacja).