mikroelementy

mikroelementy

[gr.-łac.],

mikroskładniki, składniki śladowe,

fizjol. pierwiastki chem. występujące w organizmach zwierzęcych i roślinnych w bardzo małych ilościach (śladowych) i niezbędne do normalnego przebiegu różnych procesów biochem. w tkankach (należą do nutrientów);

do mikroelementów zalicza się: miedź, żelazo, mangan, molibden, cynk, bor, kobalt, jod, fluor, selen, przy czym zarówno ich nadmiar, jak i niedobór wpływa ujemnie na organizm. Miedź wchodzi w skład niektórych enzymów biorących udział w syntezie chlorofilu, hemoglobiny; jej niedobór u roślin wywołuje chlorozę i zamieranie końców pędów, u zwierząt — niedokrwistość. Żelazo (zaliczane dawniej do makroelementów) wchodzi w skład gł. enzymów oksydoredukcyjnych i ochronnych (np. katalazy); brak powoduje chlorozę u roślin i anemię u zwierząt. Mangan wchodzi w skład grup prostetycznych niektórych enzymów, bierze udział w procesach oksydoredukcyjnych; niedobór u zwierząt powoduje zahamowanie wzrostu, niedokrwistość, u roślin — chlorozę, a następnie zasychanie liści. Molibden u roślin wpływa na metabolizm związków azotowych, u zwierząt jego rola nie została wyjaśniona; brak powoduje zniekształcenie liści i obumieranie tkanek. Cynk wchodzi w skład licznych enzymów; niedobór powoduje zaburzenia rogowacenia skóry, karłowatość, hipogonadyzm u mężczyzn; niedobór cynku u roślin (gł. u drzew owocowych) objawia się zdrobnieniem i skręceniem liści oraz opadaniem pąków kwiatowych. Rola boru w metabolizmie nie jest jeszcze wyjaśniona, jego niedobór powoduje u roślin niezdolność do wytwarzania nasion i obumieranie stożka wzrostu. Kobalt wchodzi w skład wit. B₁₂ (kobalaminy), niezbędnej przy syntezie hemoglobiny, oraz jest aktywatorem wielu enzymów; niedobór powoduje niedokrwistość. Jod w organizmie gromadzi się w tarczycy, a jego brak objawia się niedoczynnością tego gruczołu. Fluor jest niezbędny przy powstawaniu szkliwa zębów. Selen jest gł. składnikiem peroksydazy glutationowej, enzymu ograniczającego procesy utleniania. Mikroelementy wchodzą w skład wielu związków biologicznie czynnych, takich jak enzymy, aktywatory enzymatyczne, witaminy, uczestniczą w procesach przemiany materii, wpływają na wzrost, rozwój i rozmnażanie organizmów. W praktyce mikroelementy są stosowane w postaci mikronawozów oraz leków i mieszanek miner. używanych w żywieniu człowieka i zwierząt.