lodowiec

lodowiec,

masa lodu powstała na lądzie z nagromadzonego w dużych ilościach śniegu, znajdująca się w stałym, powolnym ruchu;

tworzy się z nagromadzonego w dużych ilościach śniegu, który wskutek ciągłego topnienia i zamarzania pod wpływem zmian temperatury i ciśnienia warstw nadległych ulega rekrystalizacji i przeobraża się w firn, lód firnowy i bardzo zbity lód lodowcowy. Lodowce składają się z pola firnowego i wypływających z niego mas lodu, zwanych jęzorami lodowcowymi.

Rozmiary i kształty lodowca zależą od warunków klimatycznych i ukształtowania terenu. Rozróżnia się lodowce kontynentalne, pokrywające ogromne obszary kuli ziemskiej (lądolód), duże czapy lodowe (na Islandii), lodowce górsko-dolinne (najdłuższy — Lodowiec Beringa w górach Chugach na Alasce, długość 203 km), lodowce górskie (cyrkowe) i najmniejsze — lodowczyki, zajmujące nisze skalne; niektóre części lądolodów i czap lodowych spływają z lądu do morza, tworząc lodowce pływające lub częściowo wsparte o dno płyty, zwane lodowcami szelfowymi. Ruch lodowca zachodzi pod wpływem siły ciężkości i ciśnienia nadłegłych warstw lodowo-śnieżnych (pod ciśnieniem lód staje się plastyczny), poślizgu, a także deformacji nieskonsolidowanych osadów podłoża; poślizg po podłożu może zachodzić w wyniku regelacji, ale najczęściej jest związany z obecnością wód roztopowych w odspojeniach między spodem lodowca a jego podłożem. Prędkość poruszania się lodowca zależy głównie od masy lodu i nachylenia podłoża, np. lodowce alpejskie posuwają się ok. 0,1–0,25 m na dobę, lodowce himalajskie 2–3,7 m na dobę, lodowce alaskie — do 12 m na dobę, a niektóre jęzory (loby) lodowców grenlandzkich — do 30 m na dobę; natomiast we wnętrzu wielkich lądolodów prędkości są małe (9–20 m na rok). Pod wpływem ruchu lodowca w jego górnej, nieplastycznej części powstają pęknięcia i szczeliny (głębokość do 50 m).

Rozmiary lodowca zależą od wielkości akumulacji śniegu (zasilania lodowca) i intensywności topnienia lodowca (ablacja lodowcowa); gdy wskutek znacznej przewagi ablacji nad zasilaniem (np. przy schodzeniu lodowca w dół, w cieplejsze strefy) lodowiec staje się bardzo cienki, górna, spękana jego część dochodzi do podłoża i ruch lodowca ustaje (lód martwy). Lodowiec posuwając się niszczy podłoże (erozja lodowcowa) oraz przenosi na znaczne odległości i osadza materiał skalny zwany moreną; w wyniku działalności lodowców i wód lodowcowych powstaje swoisty typ rzeźby powierzchni Ziemi (glacjalna rzeźba, alpejska rzeźba). Na Ziemi lodowce pokrywają ok. 16,3 mln km² (prawie 11% lądów) i gromadzą ok. 2,2% wszystkich wód globu (ok. 25 mln km³). Wszechstronnym badaniem lodowców zajmuje się glacjologia.

Gomukh, lodowiec Gangotri, pielgrzymi u źródeł Bhagirathi (Indie)

Perito Moreno, lodowiec, Park Narodowy Los Glaciares (Argentyna).

Los Glaciares, Park Narodowy, lodowiec szelfowy Perito Moreno

Alpy Pennińskie, morena czołowa lodowca Fee (Szwajcaria)

Kverkfjöll, lodowiec, brama lodowcowa (Islandia)

Kaukaz, dolina lodowcowa Alibek

Everest, Mount, na granicy Nepalu i Chin (Azja)