morena

morena

[fr.],

materiał skalny transportowany i osadzany przez lodowiec, także nazwa pagórków, wzgórz lub wałów zbudowanych z tego materiału, wytopionego z lodowca;

pochodzi głównie z niszczenia stoków górskich otaczających lodowiec, także z niszczenia podłoża lodowca. Do moren niesionych na powierzchni lodowca (moren powierzchniowych) należą moreny boczne — wały usypane z ostrokrawędzistych okruchów skalnych po obydwu stronach jęzora lodowcowego, oraz moreny środkowe, powstałe przeważnie przez połączenie moren bocznych łączących się lodowców; morenę wewnętrzną, stanowi materiał skalny niesiony wewnątrz lodowca; morena denna, będąca nagromadzeniem gliny zwałowej, powstaje z materiału skalnego pochodzącego z niszczenia podłoża i materiału wytopionego z lodowca. W czasie postoju i topnienia lodowca materiał morenowy osadza się, tworząc swoiste formy rzeźby terenu; na przedpolu lodowca, w miarę topnienia lodu, powstają wały lub pagórki moreny czołowej, odsłaniają się również moreny boczne, majace postać wysokich wałów, i morena denna, tworząca lekko faliste lub płaskie równiny. Podczas zlodowacenia plejstoceńskiego (czwartorzęd) Niż Środkowoeuropejski został pokryty grubą pokrywą utworów morenowych przyniesionych przez lądolód; są to głównie osady moreny dennej, zawierające m.in. głazy pochodzące z obszarów Skandynawii, oraz moreny czołowe, tworzące łuki wzniesień (długości od kilku do kilkunastu km) równoległe do dawnych krawędzi lądolodu.

Morena boczna lodowca u stóp masywu Bernina w Alpach Retyckich

Alpy Pennińskie, morena czołowa lodowca Fee (Szwajcaria)

Skaftafell Park Narodowy, krajobraz moreny dennej z wytopiskami (Islandia)