kolonia
 
Encyklopedia PWN
kolonia
[łac.],
w starożytnej Grecji osada lub miasto zakładane przez miasto-państwo (metropolię) poza granicami świata greckiego;
kolonie utrzymywały ze swymi metropoliami więzi polityczne, religijne, gospodarcze, choć same tworzyły często odrębny organizm państwowy o dużym znaczeniu (np. Tarent — kolonia Sparty, Massalia — kolonia Fokidy); kolonie fenickie w przeciwieństwie do greckich były faktoriami handlowymi ściśle uzależnionymi od metropolii (do wyjątków należała Kartagina); w starożytnym Rzymie osada, której mieszkańcy posiadali pełne lub ograniczone prawa obywateli rzymskich (kolonie na prawie latyńskim) i ustrój wewnętrzny wzorowany na Rzymie; kolonie były zakładane początkowo w Italii, później także w prowincjach jako osady wojskowe; osiedlano w nich przede wszystkim bezrolnych chłopów i weteranów; prawa kolonialne nadawano również istniejącym już miastom; w prowincjach — obok obozów wojskowych — stały się głównymi ośrodkami romanizacji.
W czasach nowożytnych posiadłość jakiegoś państwa, zwykle zamorska, uzależniona od tego państwa; teren ekspansji politycznej i eksploatacji ekonomicznej. Aparat administracyjny kolonii jest podporządkowany przedstawicielowi metropolii (zwykle gubernatorowi), ludność kolonii nie bierze udziału w zarządzaniu krajem. Istnieją również kolonie posiadające ograniczony samorząd lokalny. Kolonie wraz z protektoratami, kondominiami i powierniczymi terytoriami zaliczane są do „obszarów nie rządzących się samodzielnie”. Oficjalnie nazwa kolonia utrzymywała się w Wielkiej Brytanii, inne państwa nazywały swoje kolonie „prowincjami zamorskimi”, „terytoriami zamorskimi”, chcąc stworzyć pozory, że są to ich integralne części składowe. Karta Narodów Zjednoczonych nałożyła na państwa obowiązek regularnego informowania ONZ o warunkach gospodarczych, społecznych i oświatowych w ich koloniach (co nie było przez wszystkie państwa przestrzegane) oraz rozwijania dobrobytu i aspiracji politycznych ludności kolonii. Jednak dopiero walka wyzwoleńcza ludów kolonii doprowadziła do załamania się systemu kolonialnego. Potwierdzeniem tych przemian była deklaracja o przyznaniu niepodległości krajom i ludom kolonialnym, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 14 XII 1960.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia