Seleucydów państwo
 
Encyklopedia PWN
Seleucydów państwo, państwo Seleukidów,
królestwo hellenistyczne w zachodniej Azji, zał. przez Seleukosa I Nikatora;
za początek p.S. oficjalnie przyjmuje się powrót Seleukosa Nikatora z wygnania w Egipcie do Babilonu (1 X 312 p.n.e.); było najrozleglejszym, a także pod względem geogr., etnicznym i kulturowym najbardziej zróżnicowanym państwem powstałym po rozpadzie imperium Aleksandra III Wielkiego; objęło część Azji Mniejszej (w czasach największego rozkwitu — prawie całą), Syrię, Mezopotamię i Persję. Na zewnątrz reprezentował je król (basileus), administrując swym olbrzymim państwem za pośrednictwem tzw. król. przyjaciół (gr. phíloi); za pierwszych Seleucydów państwo było podzielone na satrapie; Antioch III Wielki przemianował je na strategie; władzy satrapów lub strategów podlegali często lokalni władcy lub państwa świątynne (jak państwo żydowskie pod władzą najwyższych kapłanów). Ze względu na wielkość państwa królowie często oddawali władzę w części państwa; teoretycznie król był właścicielem całości ziemi (tzw. ziemia królewska, chṓra basilikḗ), w rzeczywistości wykształciły się różne formy własności ziemskiej; część ziemi przekazano wybitnym osobistościom jako wielkie dziedziczne majątki (dōreá), część, również dziedzicznie, osadnikom wojsk. (kátoikoi); spod władzy króla były też wyłączone ziemie świątynne i terytoria należące do licznych polis; były to zarówno stare miasta gr., cieszące się dużą swobodą, jak i liczne nowe fundacje, noszące zwykle nazwy związane z panującymi władcami (np. Antiochia, Apamea, Seleucja). Działalność kolonizacyjna Seleucydów koncentrowała się w Syrii i Mezopotamii; zakładanym miastom nadawano ustrój na wzór gr. polis, podobną formę urb. i arch., ale były zależne politycznie; korzyści ekon. czerpały z rozległych obszarów roln. im podporządkowanych, a uprawianych przez ludność azjat.; elitę stanowili Macedończycy i Grecy, którzy dzięki uprzywilejowanemu statusowi długo zachowywali swą odrębność wobec kultur azjat., z drugiej strony, wbrew dawniejszym sądom, Azjaci nie ulegali masowo hellenizacji.
P.S. przeżywało największy rozkwit za panowania pierwszych władców (Seleukos Nikator, Antioch I Soter). Od poł. III w. p.n.e. musiało stawić czoło tendencjom separatystycznym (Attalidzi, Partia); mimo kłopotów wewn. (potęgowanych przez spory sukcesyjne) Antioch Wielki odzyskał zwierzchność nad terytorium na wschodzie (212–205 p.n.e.) i odebrał Lagidom Palestynę i Celesyrię (200 p.n.e.). W II w. p.n.e. pojawiło się zagrożenie rzymskie; po bitwie pod Magnezją (190 p.n.e.) p.S. znalazło się pod kuratelą Rzymu; kolejni władcy albo byli nominatami senatu rzymskiego, albo musieli liczyć się z jego wolą. Walki między Seleucydami przyczyniły się do zawężenia terytorialnego państwa do właściwej Syrii; 64 r. p.n.e. Pompejusz Wielki uczynił z Syrii prowincję rzymską.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia