kolonizacja w starożytności
 
Encyklopedia PWN
kolonizacja w starożytności,
w staroż. Grecji proces ekspansji na tereny (z reguły zamor.) zamieszkane przez nie-Greków. Miasto, które zakładało kolonię,
nazywano metropolią [gr. mḗtēr ‘matka’, pólis ‘miasto’]; metropolia wybierała kolonistów w drodze losowania bądź dobrowolnego akcesu spośród własnych obywateli i wyznaczała jednego z nich na założyciela nowego miasta; niekiedy zapraszano do udziału w wyprawie chętnych z innych miast. Kolonia była miastem-państwem z reguły w pełni niezależnym od swojej metropolii, choć oczekiwano, że będzie jej okazywać szacunek, a obywatele metropolii będą się w kolonii cieszyć pewnymi przywilejami. Najwięcej kolonii Grecy zał. ok. 750–580 p.n.e. i stąd okres ten jest nazywany okresem wielkiej kolonizacji; Grecy skolonizowali wówczas Sycylię, południową Italię, Ligurię, wybrzeże M. Czarnego i północną Afrykę; w początkowym okresie Grecy rywalizowali z Fenicjanami, którzy już od XI w. p.n.e. zakładali osady na wybrzeżach M. Śródziemnego, a ich osadnictwo IX–VIII w. p.n.e. osiągnęło skalę porównywalną z kolonizacją gr. (Kartagina, Gades (ob. Kadyks), Utyka); w V w. p.n.e. Grecy zakładali kolonie sporadycznie (Amfipolis, Turioj). Drugi okres intensywnej kolonizacji nastąpił po podbojach Aleksandra III Wielkiego w efekcie otwarcia się przed Grekami Bliskiego Wschodu, od Egiptu po rz. Indus. Zjawiskiem towarzyszącym kolonii gr., a niekiedy do niej zaliczanym, było zakładanie tzw. emporiów; emporia nie były samodzielnymi polis, ale rodzajem faktorii handl.; powstawały na obszarach, na których istniały zbyt silne ośrodki władzy, by utworzyć tam niezależne miasto-państwo (m.in. Naukratis w Egipcie, Al-Mina w Syrii). Przyczyny kolonizcji gr. były różnorodne; w okresie archaicznym do najważniejszych należy zaliczyć głód ziemi, klęski nieurodzaju, konflikty wewn.; w epoce hellenistycznej kolonizację stymulowali władcy (zwłaszcza Seleukidzi), dla których miasta gr. powstające na terenie ich monarchii były czynnikiem hellenizacji, a nade wszystko zapleczem kadr dla administracji i armii.
W przeciwieństwie do kolonii gr., kolonie rzym. nigdy nie stanowiły samodzielnych podmiotów polit.; były to osady wojsk. zakładane na terenach zdobytych najpierw w Italii, a potem w całym basenie M. Śródziemnego, do których wysyłano rzym. obywateli i tam przyznawano im nadziały ziemi z ager publicus; kolonie rzym. były zarządzane przez specjalnych obieranych urzędników i wzorowaną na senacie radę; z czasem status kolonii zaczęły uzyskiwać poszczególne municypia; najstarsze rzym. kolonie to Ostia i Antium (308 p.n.e.), pierwsza kolonia poza Italią — Junonia, powstała w miejsce Kartaginy (122 p.n.e.); przed 177 p.n.e. oprócz kolonii rzym. istniał osobny typ kolonii latyńskiej, która choć składała się niekiedy z Rzymian, była autonomicznym organizmem polit. poza terytorium rzym. (np. Alba Fucens).
Aleksander Wolicki
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia