isma’ilici, ismā‘īliyya,
odłam islamu szyickiego;
isma’ilici
Encyklopedia PWN
wyodrębnił się w VIII w. na tle konfliktów o władzę po śmierci szóstego imama Dżafara as-Sadika (zm. 765); zwolennicy oddania władzy jego synowi Isma’ilowi (stąd ich nazwa) i wnukowi Muhammadowi oderwali się od szyitów, tworząc odłam isma’ilitów, opowiadający się za siedmioma imamami. Z czasem isma’ilici zdobyli władzę polit., zakładając w Afryce Północnej dyn. Fatymidów. W wyniku konfliktów o władzę i dyskusji na temat mahdiego, czyli mesjasza, na którego przyjście oczekuje świat, isma’ilici dzielili się jeszcze kilkakrotnie — rodowód isma’ilicki mają karmaci, druzowie, nusajryci, nizaryci; isma’ilici propagowali swą misję za pomocą rozwiniętego systemu misjonarzy (dawa), którzy byli wysyłani w różne zakątki świata muzułmańskiego. Filozofia isma’ilitów rozwijała się pod silnym wpływem filozofii neoplatońskiej i gnostyckiej; gł. jej przedstawiciele: An-Nasafi (zm. 943), Al-Kirmani i As-Sidżistani (zm. ok.1000); isma’ilici byli zwolennikami ezoteryzmu. Odkryciu rzeczy ezoterycznych miała służyć metoda tawilu, czyli interpretacji ukrytego znaczenia Koranu, dzieje świata były podzielone na cykle, w których pojawiali się kolejni prorocy i imamowie; ostatni imam, Muhammad Ibn Isma’il, jest zarazem mahdim; uznawali też neoplatońską hierarchię bytów. Do dzisiaj isma’ilici przetrwali w Indiach, dokąd przeniosły się niektóre odłamy, oraz w niewielkich grupkach w Iranie.
