hołd pruski
 
Encyklopedia PWN
hołd pruski,
hołd lenny złożony 10 IV 1525 Zygmuntowi I Staremu przez byłego wielkiego mistrza krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna na rynku w Krakowie;
podpisany 9 IV traktat kończył wojny między Krzyżakami a Polską i postanawiał, że Zakon ulega likwidacji, a jego sekularyzowane ziemie zostają nadane w lenno Albrechtowi i jego męskim potomkom w dziedziczne władanie; ziemie zdobyte w czasie ostatniej wojny (1519–21) miały zostać przez obie strony wzajemnie zwrócone; Albrecht zrzekał się wszystkich przywilejów otrzymanych przez wielkich mistrzów od papieży, cesarzy i książąt niemieckich; jako jego oficjalny tytuł wprowadzono określenie książę w Prusiech (a nie książę pruski), co podkreślało, że jego władztwo dotyczy tylko części Prus, dawniej zwane Prusami Zakonnymi; Albrecht uzyskał godność polskiego senatora, lecz jego prawa zwierzchnie zostały ograniczone (m.in. w zakresie prowadzenia polityki zagranicznej), a spory z poddanymi miały być rozstrzygane przez sąd złożony z radców polskiego króla.
Utworzone w ten sposób protestanckie księstwo świeckie miało być silnie uzależnione od Polski; usunięto wszelkie implikacje związane z duchownym charakterem Prus Zakonnych, które dawały papiestwu i cesarzowi pretekst do roszczeń w sprawie najwyższego zwierzchnictwa nad tymi terenami. Mimo to hołd pruski był oceniany dość krytycznie zarówno przez wielu współczesnych, jak i licznych historyków w XIX i XX w.; na kształtowaniu się opinii negatywnej i czarnej legendy hołdu pruskiego zaważył późniejszy, niekorzystny dla Polski, rozwój stosunków polsko-pruskich w wyniku przeniesienia lenna na linię elektorską Hohenzollernów, zerwanie więzów z Polską w traktatach welawsko-bydgoskich (1657) i umocnienia Prus, które stały się królestwem (1701) biorącym udział w rozbiorach Polski.
Maria Bogucka
Bibliografia
M. Bogucka Hołd pruski, Warszawa 1985.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Matejko Jan, Hołd Pruski, 1882 — Sukiennice, Muzeum Narodowe, Krakówfot. T. Żółtowska-Huszcza/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia