finanse publiczne
 
Encyklopedia PWN
finanse publiczne,
ekon. procesy związane z pozyskiwaniem publicznych środków pieniężnych i ich rozdysponowaniem (tzn. wydatkowaniem, tworzeniem rezerw oraz lokowaniem w określony sposób), a także ramy instytucjonalne (również normy prawne), w których te procesy przebiegają.
Publiczny charakter mają zasoby pieniężne znajdujące się w dyspozycji podmiotów publiczno-prawnych: państwa, samorządu terytorialnego i ewentualnie innych podmiotów, np. samorządu zawodowego lub wyodrębnionych zakładów ubezpieczeń społecznych o statusie publiczno-prawnym. Do sektora finansów publicznych zalicza się organy władzy publicznej i podległe jednostki organizacyjne z wyłączeniem przedsiębiorstw i banków państwowych oraz spółek prawa handlowego. W ramach sektora finansów publicznych można wyodrębnić 5 układów: budżet państwa, budżety samorządowe, fundusze celowe (państwowe, samorządowe i ewentualnie autonomiczne), instytucje ubezpieczenia zdrowotnego (Narodowy Fundusz Zdrowia) oraz tzw. gospodarkę pozabudżetową, obejmującą jednostki lub zadania budżetowane netto, tzn. rozliczające się z budżetem saldowo (w Polsce zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze i środki specjalne).
Statystycznym ujęciem całości finansów publicznych jest opracowywany w Polsce od 1990 skonsolidowany bilans finansowy sektora publicznego, ujmujący łącznie dochody i wydatki budżetu państwa, budżetów samorządowych, funduszów celowych oraz tzw. gospodarki pozabudżetowej, z wyeliminowaniem wzajemnych rozliczeń; bilans ten obrazuje w sposób pełniejszy niż budżet państwa metody, rozmiary i salda redystrybucji budżetowej (i pozabudżetowej) w gospodarce narodowej i tym samym stanowi właściwe odniesienie przy ocenie wpływu tej redystrybucji na procesy gospodarcze.
Nazwa finanse publiczne jest używana także na określenie dyscypliny naukowej z pogranicza prawa i ekonomii, rozpatrującej problemy związane z procesami gromadzenia i rozdysponowywania publicznych zasobów pieniężnych oraz kształtowania ram instytucjonalnych w tym zakresie.
Andrzej Wernik
Bibliografia
E. Chojna-Duch Finanse publiczne i polskie prawo finansowe, Warszawa 2000;
S. Owsiak Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Warszawa 2001;
System finansowy w Polsce, red.: B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak, Warszawa 2003.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia