wydatki publiczne
 
Encyklopedia PWN
Początkowo wydatków publ. dokonywano w naturze, w miarę rozwoju gospodarki pieniężnej przekształcały się one w wydatki pieniężne, jako zapłata za pracę, usługi i dobra materialne, niezbędne do realizacji zadań, następnie — wraz ze wzrostem ingerencji państwa i gmin w stosunki gospodarcze i społeczne — także jako forma finansowania określonych dziedzin życia gospodarczego i społecznego (dotacje, subwencje) lub grup ludności (emerytury, zasiłki, stypendia itp.), jak też udzielanie pożyczek i spłata długów.
W większości państw na wydatki publiczne składają się wydatki budżetu administracji rządowej, wydatki budżetów lokalnych (np. w Polsce wydatki budżetów gmin, powiatów, samorządowych województw; w Niemczech wydatki budżetów landów, gmin; w USA wydatki budżetów stanów, hrabstw) oraz wydatki budżetów państwowych funduszy celowych (w Polsce m.in. ZUS, KRUS, Narodowy Fundusz Zdrowia, Fundusz Pracy, PFRON). Są państwa, w których nie występują wszystkie z wymienionych wyżej szczebli, a także państwa, w których oprócz nich występują jeszcze in. szczeble (np. w Polsce tzw. jednostki pozabudżetowe administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego).
Główne źródło finansowania wydatków publicznych stanowią dochody budżetu państwa, a więc przede wszystkim wpływy z różnego rodzaju podatków oraz m.in. wpływy z ceł, dywidend, zysku banku centralnego, przychodów zagranicznych. Ta część wydatków publicznych, która nie ma pokrycia w dochodach budżetu państwa, jest finansowana głównie z emitowanych przez państwo papierów wartościowych (obligacji, bonów skarbowych), z wpływów z prywatyzacji, z nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych. Wzrost wydatków publicznych prowadzi do wzrostu podatków lub/i do wzrostu rynkowej stopy procentowej.
Wydatki publiczne dzieli na wydatki prorozwojowe (składają się na nie m.in.: wydatki gospodarcze — m.in. wydatki inwestycyjne, np. na rozwój infrastruktury transportowej, telekomunikacyjnej; wydatki na restrukturyzację przemysłu, utrzymywanie dróg publicznych; wydatki na rozwój kapitału ludzkiego, np. na oświatę, naukę, ochronę zdrowia, sport, wypoczynek, kulturę; wydatki na podstawowe funkcje państwa, np. na tworzenie i egzekwowanie prawa, obronę narodową, bezpieczeństwo publiczne); wydatki o charakterze czysto socjalnym (m.in. wydatki na opiekę socjalną i pomoc społeczną, wydatki państwowych funduszy ubezpieczeń społecznych, np. wydatki na emerytury, renty); wydatki na dotacje nie mające charakteru socjalnego (np. dla nierentownych przedsiębiorstw), koszty obsługi długu publicznego. Według innego podziału (czysto makroekonomicznego) wydatki publiczne dzieli się na wydatki na zakup dóbr i usług oraz wydatki transferowe państwa. Struktura wydatków publicznych pokazuje jakie zadania (potrzeby) realizuje dana administracja państwowa (m.in. rząd), a zatem odzwierciedla jej filozofię gospodarczą. W Polsce 2003 wydatki publiczne wyniosły 343,0 mld zł, co stanowiło 44,5% PKB w cenach rynkowych. Dla porównania relacja wydatków publicznych do PKB w cenach rynkowych wynosi w Niemczech 48,6%, we Francji 53,9%, we Włoszech 47,5%, w Wielkiej Brytanii 40,7%, w Szwecji 58,2%, w Danii 55,3%, w Irlandii 33,7%, w Hiszpanii 39,6%, w Słowenii 43,8%, w Rosji 26,6%, w Japonii 40,2%, w USA 34,2%.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia