dymarka

dymarka, piec dymarski,

pierwotny piec hutniczy służący do otrzymywania żelaza z rudy kopalnej lub darniowej, z zastosowaniem węgla drzewnego jako środka redukującego.

Z uzyskanej w dymarce bryły żelaza gąbczastego, przez przekuwanie, otrzymywano stosunkowo czyste żelazo; ten sposób otrzymywania żelaza, zw. procesem dymarkowym, znano od bardzo dawna (w Egipcie 3000 p.n.e.); początkowo do tego celu służyło tzw. ognisko dymarskie — zagłębienie (kotlina) w glebie, wyłożone gliną, którą wypalano; w Europie ogniska takie były w użyciu od początku I tysiąclecia p.n.e., a na terenie ziem polskich od V w. p.n.e.; później budowano zagłębione lub naziemne gliniane, rzadziej kamienne, piece szybowe (których pozostałością są kloce żużla), rozpowszechnione w okresie wpływów rzymskich na ziemiach polskich — obszar Gór Świętokrzyskich (rudy kopalne) i zachodnim Mazowsza (okolice Milanówka — rudy darniowe); w Polsce dymarki były szeroko stosowane w okresie odrodzenia. W wyniku dalszej ewolucji pieców dymarskich, związanej m.in. ze zwiększeniem wysokości szybu, powstał wielki piec, którego rozwój doprowadził do zaniechania budowy dymarek (w niektórych krajach dymarki były w użyciu jeszcze w XIX w.).

Dymarka, przekrój pieca — Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego, Nowa Słupia