bydło domowe
 
Encyklopedia PWN
bydło domowe, Bos taurus,
gat. zwierząt hodowanych gł. w celu pozyskiwania mięsa, mleka, skóry i siły pociągowej, zaliczany do rodziny bydłowatych, Bovidae (podrzędu przeżuwaczy, rzędu parzystokopytnych).
Wśród bydła domowego rozróżnia się: bawoły (Bubalina), bizony (Bisontina), azjat. bydło czołowe (Bibovina) oraz bydło właściwe (pochodzące od tura) — tzw. bydło turze (Taurina). W grupie bydła właściwego można wyróżnić: bydło eur. oraz indyjskie bydło garbate (zebu), licznie występujące w Azji i Afryce. W węższym znaczeniu, bydło domowe jest utożsamiane z bydłem właściwym. Udomowione w Azji 6–7 tys. lat p.n.e.; początkowo użytkowane na mięso, następnie jako siła robocza; mleczne użytkowanie bydła nastąpiło znacznie później, m.in. w Grecji ok. 1000 lat p.n.e. Zapoczątkowanie racjonalnych prac hod. datuje się od 2. poł. XVIII w.; najlepsze wyniki osiągnięto wówczas w Anglii (R. Bakewell, później bracia Colling). Obecnie bydło domowe jest rozpowszechnione na całym świecie; rozróżnia się bydło domowe garbate (zebu) i bezgarbne (w tym także wielkorogie watussi) oraz gospodarczo najważniejsze liczne rasy typu eur. o użytkowaniu mlecznym, mięsnym i ogólnym mleczno-mięsnym; najcenniejsze rasy mleczne: dżerseje, ayrshire, holstein friesian, anglery; mięsne: aberdeen angus, herefordy, szorthorny, szarole; mleczno-mięsne: bydło nizinne czarno-białe, nizinne czerwono-białe, czerwona duńska rasa bydła, czerwona polska rasa bydła, szwyce oraz bydło simentalskiekostromskie; oprócz gł. produktów — mleka i mięsa, z bydła domowego uzyskuje się także skóry (podstawowe źródło surowca dla przemysłu garbarskiego), rogi (do wyrobów galanteryjnych i pamiątkarskich), kości (kleje, mączki kostne) i obornik (od 1 dużej sztuki ok. 10 t). Długość życia bydła domowego wynosi ok. 20 lat, okres gosp. użytkowania trwa do 15 lat; dojrzałość płciową bydło domowe osiąga w wieku 6–9 mies., do rozpłodu jest używane w wieku 15–20 mies.; cykl płciowy u krów trwa 21 dni, ruja 20–36 godz., ciąża ok. 280 dni; rodzi się zazwyczaj jedno cielę, częst. porodów bliźniaczych 2–4%. W rozmnażaniu bydło domowego duże znaczenie ma sztuczne unasiennianie. W Polsce do niedawna hodowano bydło gł. dla mleka i siły pociągowej, ostatnio duży nacisk kładzie się także na produkcję mięsa, m.in. dlatego najbardziej jest rozpowszechniona nizinna czarno-biała rasa bydła. Bydło ma wielkie znaczenie gosp. na całym świecie; dostarcza bardzo ważnych w odżywianiu człowieka i zwierząt produktów — mleka (świat. produkcja ok. 495 mln t) i mięsa (ok. 56 mln t). W Polsce pochodzące od bydła produkty stanowią ok. 40% wartości całej produkcji zwierzęcej. Krajowa populacja bydła, bardzo mocno zredukowana pod koniec lat 80. i na pocz. 90., w 2002 liczyła ok. 5,5 mln sztuk (1975 —13 mln sztuk); produkcja mleka wynosiła 12 mln t, a wołowiny 400 tys. t.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia