amfoteryczność
 
Encyklopedia PWN
amfoteryczność
[gr. amphóteros ‘dwustronny’],
właściwość niektórych związków chemicznych i jonów polegająca na wykazywaniu przez nie zarówno kwasowego, jak i zasadowego charakteru.
Pojęcie a. wynika z przyjętej aktualnie teorii kwasów i zasad. Najczęściej odnosi się je do tlenków i wodorotlenków niektórych metali, zwykle nierozpuszczalnych w wodzie. Związki te, zw. związkami amfoterycznymi, w zależności od środowiska reakcji — kwasowego lub zasadowego — mogą zachowywać się jak zasada lub jak kwas, np. wodorotlenek cynku w roztworze kwasu solnego reaguje jak zasada, tworząc sól — chlorek cynku: Zn(OH)2 + 2HCl → ZnCl2 + 2H2 O, natomiast w roztworze wodorotlenku sodu reaguje jak kwas, tworząc sól — cynkan sodu: Zn(OH)2 + 2NaOH → Na2ZnO2 + 2H2O.
Podobnie zachowują się tlenki i wodorotlenki arsenu(III) i (V), antymonu(III) i (V), glinu, chromu(III), cyny(II) i (IV), ołowiu(II) i (IV). Zjawisko a. występuje w różnej mierze na różnych stopniach utlenienia danego pierwiastka, np. związki chromu(III) są amfoteryczne, natomiast związki chromu(VI) nie wykazują właściwości zasadowych. W związkach na niskim stopniu utlenienia pierwiastka wielowartościowego zwykle dominują właściwości zasadowe, na wyższym — kwasowe. Związki amfoteryczne występujące w roztworze w postaci jonów (elektrolity) nazywa się amfolitami. Według teorii kwasów i zasad Brønsteda i Lowry’ego amfolitami są indywidua chem., które w roztworach mogą zarówno przyłączać protony (reagować jak zasady), jak i je odłączać (reagować jak kwasy); można je więc określać jako substancje amfiprotyczne, tj. akceptory bądź donory protonów. Takie związki często spotyka się wśród związków org., np. aminokwasy w roztworach kwaśnych przyłączają proton, tworząc kationy, w roztworach zasadowych tworzą aniony, a w roztworach bliskich obojętnym, w tzw. punkcie izoelektrycznym, występują jako jony dipolarne, np. w przypadku glicyny: +H3NCH2COO. Wiele rozpuszczalników można traktować jako amfiprotyczne, typowym takim rozpuszczalnikiem jest woda, która może reagować z donorami lub akceptorami protonów wg równań reakcji: H2O + H+ → H3O+ lub H2O – H+ → OH.
Jako substancje amfiprotyczne można traktować produkty pośrednie elektrolitycznej dysocjacji wieloprotonowych kwasów i zasad, np. H2PO4, HPO42– , Al(OH)(H2O)52+.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia