niob

rys. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

niob, Nb, niobium,

pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 41;

Symbol: Nb

Nazwa łacińska: Niobium

Liczba atomowa: 41

Pierwiastek promieniotwórczy: nie

Grupa układu okresowego pierwiastków: 5 — wanadowce

Odkrycie: 1801

Odkrywca: Hatchett Charles

względna masa atomowa 92,9064; niob należy do grupy wanadowców; srebrzystoszary metal, niezbyt twardy, kowalny, ciągliwy, trudno topliwy; temperatura topnienia 2468°C, temperatura wrzenia 4742°C, gęstość 8,57 g/cm³; ze względu na silną pasywację odporny na działanie czynników atmosferycznych, kwasów (z wyjątkiem fluorowodorowego) i zasad; silnie ogrzany w powietrzu spala się tworząc pentatlenek diniobu Nb₂O₅, mający właściwości amfoteryczne z przewagą zasadowych; w podwyższonej temperaturze reaguje też z fluorowcami, wodorem, azotem, siarką; stopnie utlenienia: V (najtrwalsze związki) oraz IV, III i II; tworzy związki koordynacyjne. W przyrodzie występuje w niewielkich ilościach w stanie związanym (zwykle razem z tantalem ze względu na bardzo duże podobieństwo promieni atomowych i jonowych tych metali); głównym minerałem niobu jest kolumbit; niob jest używany m.in. jako dodatek stopowy do niektórych stali odpornych na korozję oraz żarowytrzymałych stopów niklu, kobaltu, tantalu i tytanu; technicznie czysty niob jest stosowany do budowy elementów reaktorów jądrowych (ma mały przekrój czynny na wychwyt neutronów), w produkcji lamp elektronowych (na elektrody, jako pochłaniacz gazów), jako składnik szkieł metalicznych; związki niobu są używane w technologii materiałów mikroelektronowych (produkcja światłowodów, detektorów podczerwieni); duże znaczenie przemysłowe mają również jego stopy (niobu stopy). Obecność nowego pierwiastka stwierdził 1801 Ch. Hatchett w minerale, który nazwał kolumbitem, a pierwiastek — columbium (stąd do 1850 nazwa kolumb i symbol Cb); w rzeczywistości była to mieszanina 2 pierwiastków: niobu i tantalu; pierwiastek niob odkrył 1844 niemiecki chemik H. Rose