Wietnam. Literatura

Wietnam. Literatura.

Obejmuje utwory w językach chiń., wietn. (pismo chu nom i używane od końca XIX w. — quoc ngu, oparte na alfabecie łac.) i francuskim. Wyróżnia się w niej 2 zasadnicze nurty, pierwszy — lud. (literatura przekazu ustnego, spisana następnie gł. w piśmie nom), tj. mity, legendy, bajki, oraz drugi — wyrosły z wzorów chiń. nurt dworski, obejmujący utwory poet., dramaty, a także traktaty polit., rozprawy filoz., edykty władców. Literatura w języku chiń. pozostawała początkowo (do XIII w.) pod wpływem filozofii konfucjańskiej, taoistycznej i buddyjskiej (zwłaszcza poet. twórczość mnichów buddyjskich). Poezja tego okresu była bardzo rygorystycznie podporządkowana kanonom poezji chiń.; z tego najwcześniejszego okresu pochodzą także teksty kronik hist. i dokumenty dworskie.

Od XIII w. w literaturze wietn. zachodziły istotne zmiany: zaczęła przeważać literatura świecka; pojawiły się utwory pisane prozą, np.: traktat o zasadach strategii wojsk. Binh thu yen luoc napisany przez gen. Tran Quoc Tuana (1285), kronika hist. Dai Viet su ky toan thu [‘zapiski historyczne Wielkiego Wietnamu’] autorstwa Le Van Huu (1272). Powstała również nowa forma lit. — poemat epicki (vinh su). Koniec XIII w. rozpoczął okres literatury zapisywanej pismem nom (po raz pierwszy użytym przez Nguyen Thuyena, znanego jako Han Thuyen). Pismem tym posługiwali się poeta Nguyen Binh Khiem oraz poeta i prozaik Nguyen Trai.

W okresie XIV–XIX w. powstawały nowe formy lit. wyrosłe z tradycji nar., nawiązujące do mitów, legend i opowieści o bohaterach lud.; największą popularność zdobył gatunek ngam [‘lament’] oraz truyen [‘powieść poetycka’]. Najbardziej reprezentatywnymi utworami typu ngam są: Chinh phu ngam [‘lament żony żołnierza’] Doan Thi Diema oraz Cung oan ngam khuc [‘skarga damy pałacowej’] Nguyen Gia Thiena, a z gatunku truyen — Kim Van Kieu, napisany przez Nguyen Du oraz Hoa tien [‘list kwiecisty’], autorstwa Nguyen Gia Thiena.

W XVIII–XIX w. nastąpił swoisty renesans literatury tworzonej w języku chiń.; została spisana historia Wietnamu, jego geografia, powstała encyklopedia (autorzy: Le Qui Don i Phan Huy Chiu); pisano, inspirowane poezją chiń. epoki Tang, utwory typu phu [‘oda’]; tworzyli: Nduyen Du, Ho Xuan Huong, Nguyen Dinh Chien. Od końca XIX w. w literaturze wietn. zaznaczyły się silne wpływy formalne i treściowe literatury fr.; rozwinęła się literatura przekładowa (gł. literatury eur.); przekładów dokonywano we współcześnie używanym zapisie quoc ngu (opartym na alfabecie łac.). W utworach tego okresu dominowały treści walki wyzwoleńczej. Powstała poezja, eseje, traktaty pisane pismem nom, quoc ngu, a także w języku francuskim. Na pocz. XX w. zaczęły powstawać nowele i powieści (Nguyen Cong Hoan, Ngo Tat To), utwory pamiętnikarsko-wspomnieniowe i agitatorsko-propagandowe.

Od 1945 w opanowanej przez komunistów części Wietnamu literatura została podporządkowana propagandzie i miała charakter ideologiczny (m.in. prozaik Nam Cao). W 1957 powstał związek pisarzy Wietnamu. Współczesna literatura Wietnamu odnosi się do aktualnych wydarzeń polit. i społ. kraju (twórczość To Huu).