Wietnam. Sztuka

Wietnam. Sztuka.

Położenie geograficzne Wietnamu i jego dzieje sprawiły, że sztuka tego kraju pozostawała pod wpływem kultur Chin i Indii, a także Indonezji i Europy — stąd jej różnorodność. Początki sztuki Wietnamu wiążą się z wczesnoneolityczną kulturą Hoa Binh i późnoneolityczną kulturą Bac Son (wyroby garncarskie, topory kam.); w epoce brązu nastąpił rozwój kultur w basenie Rz. Czerwonej i Ma: Phung Nguyen (ok. IV w. p.n.e.), Dong Dau (przeł. IV i III w. p.n.e.), Go Mun (II w. p.n.e.) i Dong Son z przełomu epoki brązu i żelaza; zabytki tych kultur to przede wszystkim bębny z brązu bogato zdobione (najsłynniejszy bęben z Ngoc Lu, IV–III w. p.n.e.), a także biżuteria i dzbany zdobione wzorami geom.; typ tych zdobień, których linie wyraźnie nawiązywały do kształtu poletek ryżowych wyznaczonych przez groble i kanały nawadniające, stanowił przez wiele wieków rodzaj kanonu estetycznego. Wietnam od I w. p.n.e. do X w. znajdował się pod panowaniem chiń.; z tego okresu są znane gł. wyroby rzemiosła artyst. z chiń. grobowców w Nghi Ve, Bac Ninh, Lim oraz Vinh Yen; od V w. wyraźne wpływy kultury ind. (gł. w środkowej części Wietnamu), które dotarły za pośrednictwem królestwa Czampa, reprezentują ceglane świątynie wieżowe typu kalan zdobione płaskorzeźbami ornamentalnymi i figuralnymi (ruiny w Mi Son — świątynia Bhadreśwary, Binh Dinh i Phan Rang). Bujny rozwój sztuki wietn. nastąpił po ustanowieniu wietn. dynastii: Ly (XI–XII w.) i Tran (XIII–XIV w.); z tego okresu pochodzi większość buddyjskich zabytków sakralnych — stupy, pagody (w Pho Minh, But Thap, Binh Son, w Hanoi, m.in. świątynia Mot Cot — Na Jednej Kolumnie z 1049 i konfucjańska Van Mieu — Literatury z 1070), a także rzeźby (posąg Amitabhy w pagodzie Phat Tich) i malowidła na kamieniach skalnych. W czasach dynastii Le (XV–XVIII w.) są widoczne oddziaływania obcych kultur, gł. chiń. i ind., z jednoczesną inwencją rodzimych artystów; rozwijała się wówczas rzeźba świątynna (pagoda w Thai Phuong) i kultowa, malarstwo na jedwabiu wzorowane na chiń., w większości znane z przekazów lit. (na najstarszych zachowanych malowidłach — pejzaże, obrazy rodzajowe) oraz drzeworyty, gł. o tematyce rel. i okazjonalnej. Na przeł. XVIII i XIX w. powstały świeckie budowle o charakterze rezydencjonalnym (kompleks pałacowy w Hue) oraz grobowce wzorowane na grobowcach chiń. władców dyn. Ming i Qing. W XIX w. bliższe zetknięcie z kulturą i sztuką eur. za pośrednictwem Francji przyniosło sztuce wietn. nowe wzorce i kanony estetyczne; 1926 otworzono w Hanoi pierwszą Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych; rozwinęło się malarstwo laką i na lace. XX-wieczna sztuka Wietnamu to przede wszystkim tradycyjne malarstwo na jedwabiu wzbogacone o motywy eur. (portret, kombinacje barw nawiązujące do impresjonizmu), malarstwo laką i olejne oraz rzeźba, w której połączono wzory tradycyjne z nowatorskimi technikami i formami rzeźby europejskiej. Po 1945 rozwinęła się w Wietnamie rzeźba monumentalna o charakterze agitacyjno-propagandowym, grafika artyst. i użytkowa, rzeźba w lace i kości. Współczesna sztuka wietn. tematycznie i formalnie jest zaangażowana w wydarzenia polit.-społeczne.