Traktat o Unii Europejskiej

Traktat o Unii Europejskiej, ang. Treaty on European Union, potocznie traktat z Maastricht,

układ międzynarodowy zawarty między państwami członkowskimi Wspólnot Europejskich;

podpisany 7 II 1992 w Maastricht, wszedł w życie 1 XI 1993. Stanowił o bardzo głębokiej zmianie funkcjonowania Wspólnot, wyrażającej się w szczególności w ustanowieniu Unii Europejskiej i określeniu jej celów, jak również we wprowadzeniu zmian w budowie dotychczasowej EWG (przekształconej we Wspólnotę Europejską, o poszerzonych kompetencjach) i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom). Traktat powoływał UE składającą się z 3 elementów zwanych filarami: Wspólnot Europejskicj (w tym Wspólnoty Europejskiej, tj. zreformowanej EWG), Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) oraz współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych; tworzył konstrukcję (nie zdefiniowaną do końca, i niebędącą organizacją międzynarodową), w oparciu o którą miał w przyszłości rozwijać się proces integracji europejskiej; obywatele krajów Wspólnot Europejskich uzyskali uzupełniające obywatelstwo UE.

T. o U.E. zmodyfikował kompetencje głównych instytucji Wspólnot Europejskich. Wzmocnił rolę Parlamentu Europejskiego w tworzeniu prawa (zwłaszcza przez wprowadzenie tzw. procedury współdecydowania oraz zwiększenie zakresu stosowania zgody tego organu na proponowane akty prawne) i jednocześnie przyznał mu prawo do zatwierdzania wyboru przewodniczącego Komisji Europejskiej i jej członków. Przedłużył kadencję Komisji Europejskiej z 4 do 5 lat. W Radzie Europejskiej zwiększył zakres stosowania kwalifikowanej większości głosów (zamiast dotychczasowej jednomyślności). Nadał Trybunałowi Obrachunkowemu status jednej z głównych instytucji Wspólnot Europejskich. Wzmocnił ich wymiar sprawiedliwości, określając dokładnie kompetencje Sądu Pierwszej Instancji, uzupełniającego i wzmacniającego funkcjonowanie Trybunału Sprawiedliwości. Na mocy T. o U.E. utworzono też nowe organy, w tym Komitet Regionów, oraz powołano do życia europejskiego ombudsmana (rzecznika praw obywatelskich). Traktat zawierał również postanowienia o zmianie dotychczasowych traktatów ustanawiających EWG (przekształcanej we Wspólnotę Europejska) i Euratomu; szczególnie doniosłe zmiany wiązały się z wprowadzeniem Unii Gospodarczej i Walutowej, w przyszłości z jednolitą walutą europejskich — euro (w T. o U.E. zwaną jeszcze „ecu”).

Maastricht, gmachy europejskiego centrum konferencyjnego (Holandia)