Partia Liberalna

Partia Liberalna, Liberal Party,

brytyjska partia polityczna. Uformowała się na przełomie lat 50. i 60. XIX w.;

kontynuatorka stronnictwa wigów (Partia Wigów); utworzona w połowie XIX w., działała do 1988. Kształtowała się od lat 30. XIX w., gdy w wyniku rozszerzenia 1832 praw wyborczych oligarchia wigowska została wsparta w parlamencie przez bardziej proreformatorskich liberałów z warstw średnich; luźny obóz wigów, liberałów oraz polityków radykalnych, zwana coraz częściej Partią Liberalną, skonsolidował się ostatecznie w latach 60., wchłaniając też secesjonistów z Partii Konserwatywnej, tzw. peelitów. Partia Liberalna reprezentowała ekonomiczne interesy części arystokracji i wielkich właścicieli ziemskich oraz wielkiej i średniej burżuazji, związanych z rozwojem gospodarki przemysłowej; w większym stopniu niż jej główny przeciwnik polityczny, Partia Konserwatywna, była wrażliwa na położenie warstw upośledzonych; znajdowała zwolenników wśród wszystkich grup wyznaniowych; opowiadała się za wolnością handlu, stopniowym rozszerzaniem prawa wyborczego, równouprawnieniem religijnym, swobodą wyrażania opinii oraz poprawą położenia ludności Irlandii. Rządząc 1868–74, 1880–85 i 1886, pod przywództwem W.E. Gladstone’a, przeprowadziła reformy w prawie wyborczym, oświacie, sądownictwie i w kwestii irlandzkiej; uzyskiwała poparcie większości niższych warstw społecznych dopuszczonych do wyborów w wyniku reform 1867 i 1884, współdziałały z nią również związki zawodowe; 1886 podjęła próbę nadania Irlandii autonomii, co wywołało secesję z Partii Liberalnej unionistów, upadek rządu Gladstone’a i długotrwałe osłabienie partii. Odzyskiwała władzę 1892–95 oraz 1905–15, pod kierunkiem H.H. Asquitha oraz D. Lloyda George’a 1908–14 przeprowadziła modernizację i rozszerzenie ustawodawstwa społecznego oraz ograniczenie praw Izby Lordów; po wybuchu I wojny światowej stała 1915–22 na czele koalicji wojennej i powojennej, w której od 1916 jej pozycja stopniowo słabła na korzyść Partii Konserwatywnej. Od początku XX w. traciła poparcie grup przemysłowo-finansowych na rzecz konserwatystów, a wkrótce także elektorat robotniczy na rzecz Partii Pracy; ponadto 1916–26 była podzielona wewnętrznie na zwolenników Asquitha i Lloyda George’a i w latach 20. utraciła pozycję jednej z dwu głównych partii brytyjskich. W 1931–32 i 1940–45 uczestniczyła w rządach koalicji narodowej; po 1945 nie odgrywała znaczniejszej roli; 1983 zawarła sojusz z Partią Socjaldemokratyczną i 1988 zjednoczyła się z większością tej partii, tworząc Socjalliberalną Partię Demokratyczną (Liberalni Demokraci).