wigowie

wigowie, Whigs, Whig Party,

angielskie (z czasem — brytyjskie) stronnictwo polityczne, istniejące od 2. połowy XVII do połowy XIX w.;

rywale torysów. Stronnictwo powstało w okresie tzw. kryzysu ekskluzyjnego 1679–81, grupowało zwolenników pozbawienia katolika, ks. Yorku (Jakub II), prawa do sukcesji tronu; nadana im wtedy przez przeciwników nazwa „wigowie” miała pierwotnie charakter obelżywy (określenie rebeliantów szkockich 1648). Opowiadali się za przewagą władzy Parlamentu nad władzą królewską, gwarancjami swobód obywatelskich, tolerancją dla protestanckich dysydentów, wykluczeniem katolików od sukcesji tronu; skupiali bogacące się grupy szlachty i mieszczaństwa; stali się główną siłą sprawczą rewolucji angielskiej 1688–89 i zaprowadzenia w Anglii ustroju monarchii konstytucyjnej ograniczonej przez Parlament. W 1714 przeprowadzili przejęcie tronu przez dynastię hanowerską i do 1762 sprawowali rządy (m.in. R. Walpole, początek systemu parlamentarno-gabinetowego); stanowili oligarchię arystokratyczno-finansową, popierali zwłaszcza rozwój handlu. W 1762 odsunięci od władzy przez Jerzego III, podzieleni wewnętrznie, powracali do rządów sporadycznie i na krótko; w końcu XVIII w., pod kierunkiem Ch.J. Foxa, reprezentowali grupy interesów związane z przemysłem, protestanckich dysydentów, zwolenników reform politycznych, zniesienia niewolnictwa i równouprawnienia katolików. W 1830 odzyskali władzę (lord Grey) i 1832 przeprowadzili parlamentarną reformę wyborczą; wraz z grupami polityków liberalnych i radykalnych, a od 1846 popierani też przez secesjonistów z Partii Konserwatywnej (tzw. peelitów), wigowie rządzili z niewieloma przerwami (zwłaszcza 1841–46) do 1866 (gabinety lordów: Melbourne’a, Russella, Aberdeena i Palmerstona); na przełomie lat 50. i 60. XIX w. obóz ten skonsolidował się jako Partia Liberalna; przez pewien czas wigowie stanowili jej prawe, arystokratyczne skrzydło.