rewolucja angielska

rewolucja angielska 1688–89, ang. Revolution of 1688, Glorious Revolution, tj. Rewolucja Wspaniała lub Rewolucja Chwalebna,

przewrót polityczny w Anglii, w którego wyniku Jakub II Stuart utracił panowanie na rzecz swej córki Marii II i jej męża Wilhelma III Orańskiego, a także zapoczątkowano przemiany ustrojowe prowadzące do ukształtowania w państwie ustroju monarchii konstytucyjnej.

Przewrót wywołała prokatol. polityka Jakuba II, odczytywana przez protest. większość społeczeństwa jako dążenie do wprowadzenia władzy absolutnej i przywrócenia katolicyzmu (niezwoływanie parlamentu od 1685, mianowanie katolików na urzędy i funkcje w armii wbrew postanowieniom Test Act, deklaracje tolerancji rel. 1687 i 1688); postawienie 1688 przez króla 7 biskupów anglikańskich przed sądem, które zbiegło się z narodzinami katol. następcy tronu, sprzymierzyło przeciwko Jakubowi II polityków wigów i lojalnych dotąd torysów; 30 VI ich przywódcy zwrócili się o pomoc zbrojną do protest. stadhoudera Niderlandów, Wilhelma III Orańskiego; 5 XI wylądował on z wojskiem w Anglii; tracący zwolenników Jakub II uszedł bez walki do Francji (XII 1688). Nadzwyczajna konwencja parlamentarna uznała ucieczkę króla za abdykację i II 1689 ofiarowała tron Marii i Wilhelmowi; przygotowana jednocześnie Deklaracja praw (uchwalona później jako Bill of Rights) silnie ograniczyła władzę król. na rzecz uprawnień parlamentu i stała się jednym z zasadniczych ang. aktów konstytucyjnych. Przewrót był punktem przełomowym w długotrwałej walce polit. między parlamentem a Koroną o sprawowanie najwyższej władzy w państwie, przesądził też o panowaniu protest. monarchy w Anglii; natomiast nie miał charakteru rewolucji społ., przeciwnie — umocnił polit. pozycję arystokracji oraz szlachty i mieszczaństwa reprezentowanych w parlamencie.