Paragwaj. Historia
 
Encyklopedia PWN
Paragwaj. Historia.
Terytorium obecnego Paragwaju, zamieszkane przez Indian (głównie Guarani), w 1. połowie XVI w. było eksplorowane przez Hiszpanów, którzy zapoczątkowali osadnictwo europejskie, zakładając 1537 Asunción. Chrystianizację Indian powierzono jezuitom, których misje tzw. (redukcje) stanowiły quasi-państwo, nazywane potocznie Republiką Guaranów. Władzę duchowną i świecką sprawowali w nim do czasu likwidacji zakonu (1767) jezuici, po czym przeszło ono pod kontrolę Korony hiszpańskiej. Do 1776 Paragwaj administracyjnie podlegał wicekrólestwu Peru, a następnie wicekrólestwu La Platy. 1717–35 był objęty antykrólewskim powstaniem comuneros. Po obaleniu 1810 władzy hiszpańskiej w Buenos Aires, V 1811 powstanie antyhiszpańskie wybuchło w Asunción i Paragwaj ogłosił niepodległość. W X 1813 Kongres proklamował utworzenie Republiki Paragwaju, uniezależniając ją od władz w Buenos Aires. Pierwsze pół wieku niepodległości było dla Paragwaju okresem stabilizacji politycznej i rozwoju gospodarczego pod rządami J.G. Rodrigueza de Francíi (1814–40) oraz rodziny Lópezów: ojca, Carlosa Antonio (1844–62) i syna, Francisca Solano (1862–70). Paragwaj był państwem izolowanym (Brazylia dopiero 1844 uznała jego niepodległość, Argentyna 1852), toteż prowadzili oni politykę samowystarczalności ekonomicznej i stworzyli oryginalny model państwa o egalitarnym społeczeństwie, które kontrolowało w znacznym stopniu gospodarkę, dysponowało większością ziemi i posiadało monopol w handlu zagranicznym. W 1842 zniesiono niewolnictwo, 1848 zlikwidowano misje kościelną (państwo prowadziło politykę antyklerykalną), dokonano też reorganizacji sądownictwa i systemu podatkowego. Paragwaj na początku lat 60. XIX w. był jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo państw Ameryki Łacińskiej. Gwałtownym zwrotem w jego dziejach stała się wojna paragwajska 1864–70 z Argentyną, Brazylią i Urugwajem. Paragwaj poniósł klęskę, został doszczętnie spustoszony i utracił ok. 2/3 mieszkańców. Do 1876 był okupowany przez Argentynę i Brazylię, które nałożyły nań wysoką kontrybucję i zmusiły do zrzeczenia się znacznej części terytorium.
Po wojnie kraj pogrążył się w chaosie politycznym. Trwały bezustanne walki frakcyjne o władzę w utworzonej 1887 konserwatywnej Partii Czerwonej, rządzącej do 1904. Wyprzedano ziemie państwowe, doprowadzając do powstania wielkich prywatnych latyfundiów i złamano państwowy monopol w handlu zagranicznym. Wyprowadziło to Paragwaj z zastoju gospodarczego, ale uzależnili go od obcych kapitałów, które zaczęły napływać w latach 80. i 90. Do końca lat 20. XX w., czyli w pierwszym okresie trwających do 1940 rządów Partii Liberalnej, nadal utrzymywała się groźba wojny domowej, a w latach następnych nasilały się incydenty zbrojne z Boliwią. Doprowadziły one do tzw. wojny o Chaco 1932–35, z której Paragwaj wyszedł zwycięsko, zdobywając ok. 3/4 spornego terytorium. Wojna skonsolidowała społeczeństwo, ale wkrótce odżyły konflikty wewnętrzne. Po zamachu stanu 1936 władzę przejęli uczestnicy ruchu febrerystów, dążącego do przebudowy państwa. Nowy rząd przetrwał zaledwie do 1937; liberałowie realizowali program febrerystów, ale 1940 utracili władzę. Znaczny wpływ na rządy zdobyła (i utrzymała do 1993) armia. Podczas II wojny światowej Paragwaj, który opierał się naciskom aliantów, by ograniczyć wpływy niemieckie, dopiero II 1945 wypowiedział wojnę państwom Osi. Koniunktura wojenna (zwłaszcza zapotrzebowanie na produkty rolne — eksportowe towary Paragwaju) poprawiła sytuację gospodarczą państwa, na czym skorzystała armia, umacniając swoją pozycję. W 1954 władzę przejął, w wyniku wojskowego zamachu stanu, gen. A. Stroessner.
Stroessner wkrótce podporządkował sobie i rozbudował Partię Czerwoną, która stała się, oprócz wojska, głównym filarem jego rządów; udzielił gwarancji obcym inwestycjom i utrzymywał ścisłe związki z USA, co zapewniło mu pomoc gospodarczą i kredyty międzynarodowych organizacji finansowych. W 1963 przeprowadził reformę rolną (podział ziemi państwowej, bez naruszania wielkich latyfundiów). Rządzący nieprzerwanie do 1989 Stroessner utrzymywał pozory legalności i demokracji (regularnie przeprowadzane wybory parlamentarne i prezydenckie, w których kandydował dzięki zmianom w konstytucji). Stabilność rządów zapewniał permanentny stan wyjątkowy. Wielu działaczy opozycyjnych na skutek prześladowań znalazło się na emigracji. Od 2. połowy lat 50. reżim był zwalczany przez partyzantkę antyrządową, a od lat 60. przez Kościół katolicki. W 1989 został obalony w wyniku wojskowego zamachu stanu gen. A. Rodrigueza, który wkrótce zwyciężył w wyborach prezydenckich jako kandydat rządzącej Partii Czerwonej.
W kolejnych wyborach (1993) zwyciężył cywilny polityk konserwatywny, J.C. Wasmosy Monti; okres jego rządów zdominowały afery korupcyjne, udział wysokiej rangi urzędników i wojskowych w przemycie narkotyków oraz praniu brudnych pieniędzy, a także konflikt z głównodowodzącym siłami zbrojnymi, gen. L.C. Oviedo, który 1996 dokonał nieudanej próby zamachu stanu. W 1998 Oviedo został oficjalnym kandydatem colorados w wyborach prezydenckich, jednak tuż przed głosowaniem sąd wojsk. skazał go na 10 lat więzienia. W wyborach zwyciężył inny kandydat Partii Czerwonej, R. Cubas Grau, który wkrótce uwolnił Oviedo. W III 1999 zamordowano politycznego rywala Cubasa, wiceprezydenta L.M. Argaña. Po zamieszkach w Asunción prezydent ustąpił i wyjechał z kraju. W kolejnych wyborach (IV 2003) zwyciężył N. Duarte z Partii Czerwonej. We IX 2002 Transparency International uznała Paragwaj za najbardziej skorumpowane państwo w Ameryce Łacińskiej (i 3. na świecie).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia