Palestyna. Historia
 
Encyklopedia PWN
Palestyna. Historia.
W początkach n.e. w świecie grecko-rzymskim ustaliła się dla kraju nad Jordanem nazwa „Palestyna”. Po uznaniu w IV w. chrześcijaństwa za religię państwową cesarstwa rzymskiego, Palestyna stała się miejscem pielgrzymek chrześcijan. Od 395 wchodziła w skład cesarstwa bizantyńskiego. Najazd perski 614 zakończył okres dobrobytu Palestyny rzymsko-bizantyńskiej. W 634–640 została podbita przez Arabów. W ciągu następnych wieków ludność Palestyny w większości uległa islamizacji i arabizacji. Kraj stał się prowincją kalifatu arabsko-muzułmańskiego, o wysokiej randze polityczno-religijnej, podkreślanej przez status Jerozolimy, jednego ze świętych miejsc islamu. W okresie umajjadzkim wzniesiono w Jerozolimie meczet Kubbat as-Sachra (Kopuła Skały), na miejscu zniszczonej w I w. n.e. świątyni żydowskiej. W IX w., po przejęciu kontroli nad Palestyny przez Fatymidów, nastąpił okres prześladowań chrześcijan i Żydów. W 1099 krzyżowcy powołali na jej terenie Królestwo Jerozolimskie. W Palestynie powstały zakony rycerskie, m.in. templariusze, joannici. W 1187 Jerozolima została odbita przez ajjubidzkiego władcę Salah ad-Dina (Saladyn). Od 1291 cała Palestyna znajdowała się pod władzą egipskich Mameluków, 1516–1918 wchodziła w skład imperium osmańskiego, jako część prowincji damasceńskiej. Podczas krótkotrwałego osłabienia rządów tureckich, dzięki politycznej dominacji Muhammada Alego i jego syna w Palestynie (1831–40), obszar ten uległ wpływom europejskim: powstały faktorie handlowe, działalność misyjną podjęły Kościoły chrześcijańskie.
W latach 1922–48 Wielka Brytania sprawowała (z ramienia Ligi Narodów) mandat nad Palestyną, a jej granice zostały ustalone podczas brytyjsko-francuskich i brytyjsko-arabskich porozumień (granice: z Syrią i Transjordanią). Po I wojnie światowej na teren Palestyny zaczęli napływać żydowscy osadnicy, aby — zgodnie z deklaracją rządu brytyjskiego z 1917 (deklaracja Balfoura) — utworzyć siedzibę narodową dla narodu żydowskiego. Osadnictwo żydowskie spotkało się z oporem Arabów palestyńskich. W 1919 Palestynę zamieszkiwało ok. 568 tys. arabskich muzułmanów, 74 tys. arabskich chrześcijan i 58 tys. Żydów. W czasie II wojny światowej zwiększyła się emigracja Żydów do Palestyny. W 1945 powstała Liga Arabska, której celem było m.in. powstrzymanie żydowskiego osadnictwa. W 1947 ONZ uchwaliła podział Palestyny na 2 państwa: żydowskie i arabskie. W tym czasie Palestynę zamieszkiwało ponad 1 mln muzułmanów, 614 tys. Żydów i 146 tys. chrześcijan.
W 1948 powstało państwo Izrael, które po I wojnie arabsko-izraelskiej 1948–49 powiększyło przyznany mu przez ONZ obszar (m.in. o Zachodnią Jerozolimę i zachodnią Galileę). Pozostałą część Palestyny, przeznaczoną na państwo arabskie, 1950 anektowała Transjordania (Jordania), tylko administrację Strefy Gazy przejął Egipt. Z obszarów Izraela uciekło kilkaset tysięcy Palestyńczyków, którzy schronili się głównie w Jordanii, Syrii i Libanie. W 1959 J. Arafat powołał Ruch Wyzwolenia Palestyny Al-Fatah, 1964 przekształcony w Organizację Wyzwolenia Palestyny (OWP). Po III wojnie arabsko-izraelskiej (tzw. sześciodniowej, 1967) Zachodni Brzeg (Jordanu), Wschodnia Jerozolima i Strefa Gazy znalazły się pod kontrolą Izraela. W 1987 w okupowanej strefie rozpoczęło się powstanie palestyńskie (intifada), zakończone 1993 po zawarciu porozumień z Oslo. W latach 80. XX w. powstały palestyńskie organizacje terrorystyczne (Hamas, Dżihad). W 1988 Palestyńska Rada Narodowa (organ OWP) proklamowała jednostronnie niepodległość Państwa Palestyny.
W 1994 na mocy porozumienia palestyńsko-izraelskiego, podpisanego 1993 w Oslo, powstały Palestyńskie Władze Narodowe (zw. Autonomią Palestyńską) jako pośrednia forma prawno-polityczna, przed zwarciem pełnego porozumienia pokojowego. Siedzibą władz zostało Ramallah. Porozumienie objęło Zachodni Brzeg i Strefę Gazy. Ziemie te zostały podzielone na trzy części: strefa A, stopniowo rozszerzana, obejmująca większe miasta arabskie Zachodniego Brzegu i Strefę Gazy (w całości od 2005), w której Palestyńczycy sprawują pełnię władzy, strefę B — pozostałe osiedla arabskie, z władzami palestyńskimi, ale pod militarną kontrolą Izraela, strefa C — osiedla izraelskie, obszary o znaczeniu strategicznym (m.in. dolina Jordanu), pod całkowitą kontrolą Izraela. Dalsze rozszerzenie praw i zasięgu Autonomii jest przedmiotem negocjacji, przerywanych krwawymi palestyńskimi zamachami terrorystycznymi i starciami izraelsko-palestyńskimi. Dążeniem władz palestyńskich jest proklamowanie pełnej niepodległości oraz rozszerzenie obszaru Autonomii (m.in. o Wschodnią Jerozolimę).
W 1996 prezydentem Autonomii Palestyńskiej został Arafat (zm. 2004), jego następcą w I 2005 M. Abbas (obaj z Fatah). W 2003 utworzono rząd palestyński kierowany przez premiera. W wyborach do parlamentu Autonomii I 2006 zwyciężył Hamas, który utworzył nowy rząd z premierem J. Haniją. Przejęcie władzy przez Hamas, uważany za organizację terrorystyczną, spowodowało gwałtowne pogorszenie stosunków Autonomii z Izraelem, USA i UE (wstrzymanie części pomocy finansowej). Porwanie izraelskiego żołnierza przez Hamas doprowadziło do ponownego wkroczenia wojsk Izraela do Strefy Gazy (25 VI 2006). W VII 2007 doszło do walk między Fatahem a Hamasem, w wyniku których Hamas przejął pełną kontrolę nad Strefą Gazy. Na przełomie 2008 i 2009 wojska I. interweniowały na terenie Okręgu Gazy (ponad 1 tys. zabitych). VII 2010 złagodzenie lądowej blokady Gazy przez Izrael.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia