Salah ad-Din

Salah ad-Din, Ṣalāḥ ad-Dīn, Saladyn, założyciel dyn. Ajjubidów, ur. 1138, Takrit, zm. II 1193, Damaszek,

sułtan Egiptu i Syrii, wielki wódz muzułmański, który odebrał krzyżowcom Jerozolimę.

Urodził się 1138 w Takricie.

Droga do władzy

Jego ojciec Ajjub, z pochodzenia Kurd, oddał niegdyś przysługę Imadowi ad-Din Zanki, władcy Mosulu, i w nagrodę został namiestnikiem Baalbeku; we wczesnej młodości Saladyn przebywał zapewne na dworze Nur ad-Dina, syna Zankiego, w Damaszku, bardziej niż wojaczką i polowaniami interesując się studiami religijnymi. W latach 1164–68 u boku stryja Szirkuha, wodza w służbie Nur ad-Dina, brał udział w walkach z królem jerozolimskim Amalrykiem I o Egipt, który chcieli opanować krzyżowcy; po śmierci Szirkuha (1169) został po nim dowódcą wojsk syryjskich i wezyrem Egiptu. W 1171 obalił szyicką dynastię Fatymidów i przywrócił w Egipcie wyznanie sunnickie; pozostał wasalem Nur ad-Dina, ale po jego śmierci 1174 zajął Syrię; w następnych latach rozciągnął swoją władzę także na pn. Mezopotamię. Zdobywszy niekwestionowany autorytet wśród muzułmanów, postanowił opanować państwa krzyżowców w Ziemi Świętej.

Zdobycie Jerozolimy

Pretekstu do zaatakowania chrześcijan dostarczył 1187 Renald z Châtillon, książę Antiochii, napadając, mimo obowiązującego rozejmu, na kupców muzułmańskich; 4 VII pod Hittin, w Galilei, Saladyn zadał druzgocącą klęskę Gwidonowi z Lusignan, królowi jerozolimskiemu; poza nielicznymi grupkami rycerzy, którzy zdołali ujść z pola bitwy, krzyżowcy albo polegli, albo dostali się do niewoli (wśród nich znalazł się także Gwidon z Lusignan). W następnych miesiącach Saladyn zdobył m.in. Akkę, Bejrut, Nazaret, Cezareę i Jaffę; 20 IX obległ Jerozolimę; nieliczni obrońcy poddali się 30 IX, a 2 X do miasta weszli muzułmanie; Saladyn zapobiegł rzezi mieszkańców — bogatsi, którzy mogli się wykupić, odchodzili wolno, biedniejszych, których nie było na to stać, pognano na targi niewolników. W rękach chrześcijan pozostał jedynie Tyr, uważany za twierdzę nie do zdobycia, i kilka miast.

Oblężenie Akki

Utrata Jerozolimy skłoniła świat chrześcijański do zorganizowania III krucjaty; zadeklarowali w niej udział Filip August, król Francji, Ryszard Lwie Serce, władca Anglii, oraz cesarz Fryderyk I Barbarossa; pod wpływem tych wiadomości, uwolniony przez muzułmanów Gwidon z Lusignan VIII 1189 wyruszył pod Akkę i, po otrzymaniu posiłków z Europy, obległ miasto; z odsieczą Akce pośpieszył Saladyn i rozłożył się obozem nieopodal chrześcijan; przez prawie 2 lata żadna ze stron nie zdecydowała się na stoczenie decydującej bitwy; dopiero przybycie Filipa Augusta (IV 1191) i Ryszarda Lwie Serce (VI 1191) zapewniło chrześcijanom przewagę; 14 VII miasto poddało się.

Wojna z Ryszardem Lwie Serce

Po zdobyciu Akki Filip August odpłynął do Francji, a Ryszard Lwie Serce, który teraz został wodzem krzyżowców, 22 VIII 1191 ruszył na Jerozolimę; Saladyn postanowił nie dopuścić do zdobycia miasta; mimo porażki doznanej od krzyżowców pod Arsofem (7 IX 1191) dysponował większymi siłami niż przeciwnik; zdawał sobie z tego sprawę także Ryszard Lwie Serce, który nie zdecydował się na oblężenie Jerozolimy, chociaż 3 I 1192 dotarł na niewielką odległość od Świętego Miasta; VI 1192 Saladyn ponownie skłonił krzyżowców do rezygnacji ze zdobycia Jerozolimy, niszcząc wszystkie studnie na trasie ich przemarszu. Ostatecznie Ryszard Lwie Serce i Saladyn zawarli 2 IX 1192 5-letni traktat pokojowy, który przywracał panowanie chrześcijan nad częścią miast utraconych 1186, ale Jerozolimę pozostawiał we władzy muzułmanów.

Po krucjacie

Jesienią 1192 Saladyn zamierzał wyruszyć na pielgrzymkę do Mekki, jednak obowiązki władcy wezwały go do Damaszku; w zimie gwałtownie zapadł na zdrowiu i 3 III 1193 zmarł. Pozostawił 17 synów i córkę; na swojego następcę wyznaczył najstarszego syna Al-Afdala Alego, który nie odziedziczył po nim zdolności ani dyplomatycznych, ani wojskowych i nie potrafił utrzymać jedności państwa.