Odkrycia geograficzne

Odkrycia geograficzne

 

Ważniejsze odkrycia geograficzne, podróże i wyprawy badawcze
ok. 1500 p.n.e.	Podróż do legendarnej krainy Punt (Somalia lub południowe wybrzeża Morza Arabskiego) — żeglarze egipscy
X w. p.n.e.	Wyprawy z Morza Czerwonego do Indii i na Cejlon — żeglarze feniccy
ok. IX w. p.n.e.	Odkrycie Wysp Kanaryjskich — żeglarze feniccy
ok. 600 p.n.e.	Pierwsze opłynięcie Afryki (później kwestionowane) — żeglarze feniccy, z polecenia faraona Necho II
ok. 530 p.n.e.	Wyprawa wzdłuż północno-zachodnich wybrzeży Afryki — Eutymenes z Massalii (obecnie Marsylia)
ok. 510–507 p.n.e.	Wyprawa od ujścia Indusu do Przesmyku Sueskiego — Skylaks z Kariandy, z polecenia króla Dariusza I Wielkiego
ok. 510–480 p.n.e.	Podróż z Gadiru (Kadyks) do Bretanii, wzdłuż zachodnich wybrzeży Europy — Himilkon
ok. 510–480 p.n.e.	Wyprawa wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki, do Zatoki Gwinejskiej — Hannon
przed 450 p.n.e.	Podróże do Kartaginy, Egiptu, Babilonii, Syrii, Azji Mniejszej i wybrzeży Morza Czarnego — Herodot
330–325 p.n.e.	Wyprawa do Azji Środkowej i w dorzecze Indusu — Aleksander III Wielki
ok. 330 p.n.e.	Podróż wokół zachodniej Europy do legendarnej wyspy Thule (zapewne Norwegia) — Pyteasz z Massalii (Marsylia)
325–324 p.n.e.	Wyprawa morska od ujścia Indusu do ujścia Eufratu — Nearch
302–291 p.n.e.	Podróż z Babilonu do Indii; pierwsze informacje o Himalajach — Megastenes
138–126 p.n.e.	Podróż z Chin przez Tien-szan do północnego Afganistanu (powstanie Jedwabnego Szlaku) — Zhang Qian
ok. 100 p.n.e.	Pierwsze, po Arabach, wykorzystanie monsunu w żegludze do Indii przez Morze Arabskie — Hippalos
ok. 60 r. n.e.	Poszukiwanie źródeł Nilu — żołnierze rzymscy, z polecenia cesarza Nerona
ok. 86 r.	Wyprawa w głąb Sahary — Juliusz Maternus
ok. 525	Wyprawa z Egiptu do Indii i na Cejlon — Kosmas Indikopleustes
ok. 850	Wyprawy drogą morską z Maskatu do Indii i Chin — Sulajman
ok. 870–890	Wyprawa wokół Przylądka Północnego (Półwysep Skandynawski) do zatoki Kandałaksza — Other
X w.	Podróże szlakami karawanowymi przez Saharę w głąb Afryki — kupcy arabscy
982	Odkrycie Grenlandii — Eryk Rudy
ok. 1000	Osiągnięcie wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej — L. Eriksson
1245–47	Podróż do Mongolii; poselstwo do chana — G. da Pian del Carpine i Benedykt Polak
1253–55	Podróż do Mongolii, poselstwo do chana — W. Rubruk
1271–92	Podróż z Europy do Chin przez Mongolię, droga powrotna przez Indie — M. Polo
1312–41	Ponowne odkrycie Wysp Kanaryjskich — żeglarze włoscy
1316–30	Podróż z Europy do Chin i być może Tybetu; pierwsze wiadomości o Lhasie — Odoryk z Pordenone
1325–53	Podróże od Timbuktu po Pekin, m.in. przejście zachodniej Sahary — Ibn Battuta
1403–06	Podróż do Samarkandy, na dwór Timura — R.G. de Clavijo
1405–33	Wyprawy z Chin do Indii, Arabii i wschodniej Afryki — Zheng He (Czeng Ho)
1419–62	Wyprawy wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki do ujścia Gambii — G. Eannes, N. Tristao, Lançarote, D. Fernandez, A. Ca’da Mosto, z polecenia księcia Henryka Żeglarza
1428–53	Podróż do Indii, Cejlonu i Archipelagu Sundajskiego — N. dei Conti
1456	Odkrycie Wysp Zielonego Przylądka — A. Ca’da Mosto
1466–72	Podróż z Rosji do Indii — A. Nikitin
1482	Odkrycie ujścia Kongo — D. Cão
1488	Opłynięcie i odkrycie Przylądka Dobrej Nadziei — B. Dias
1492	Odkrycie Ameryki (12 X): odkrycie części Bahamów, Kuby i Haiti — K. Kolumb
1493	Odkrycie Dominiki, Gwadelupy i Puerto Rico — K. Kolumb
1494	Odkrycie Jamajki — K. Kolumb
1497	Odkrycie Nowej Fundlandii — G. Caboto
1497–98	Odkrycie drogi do Indii wokół Afryki — V. da Gama
1498	Odkrycie wybrzeży Ameryki Południowej i Trynidadu — K. Kolumb
1499	Odkrycie wybrzeży Wenezueli — A. de Hojeda
1500	Odkrycie wschodnich krańców Ameryki Południowej, ujścia Amazonki i wyspy Tobago — V. Pinzón; odkrycie wsch. wybrzeży Brazylii — P.A. Cabral; osiągnięcie Madagaskaru — D. Dias
1500–01	Poszukiwanie Przejścia Północno-Zachodniego; dotarcie do wschodnich wybrzeży Labradoru — G. Cortereal
1501–02	Badania wschodnich wybrzeży Ameryki Południowej — A. Vespucci
1502–04	Odkrycie wschodnich wybrzeży Ameryki Centralnej — K. Kolumb
1509	Osiągnięcie Cejlonu i Półwyspu Malajskiego — żeglarze portugalscy
1512	Odkrycie Moluków — A. d’Abreu
1513	Przejście Przesmyku Panamskiego i odkrycie wschodnich wybrzeża Oceanu Spokojnego — V.N. de Balboa; odkrycie zachodnich Bahamów i półwyspu Floryda — J. Ponce de Leon
1514	Osiągnięcie Chin — żeglarze portugalscy
1516	Odkrycie La Platy — J.D. de Solis
1519–21	Podbój Meksyku — H. Cortés
1519–22	Pierwsze opłynięcie Ziemi — F. Magellan i J.S. Elcaño
1520	Odkrycie Cieśniny Magellana i Ziemi Ognistej — F. Magellan
1521	Odkrycie Guam w Marianach i osiągnięcie Filipin — F. Magellan
1526	Odkrycie północno-zachodnich wybrzeży Nowej Gwinei — J. de Meneses
1527–28	Odkrycie Karolinów i Wysp Marshalla — A. de Saavedra
1531–34	Podbój państwa Inków — F. Pizarro
1534–35	Odkrycie Zatoki Św. Wawrzyńca i Rzeki Św. Wawrzyńca — J. Cartier
1535–37	Odkrycia w Andach Środkowych (jezioro Titicaca, pustynia Atakama) — D. de Almagro
1535–50	Podbój Chile — D. de Almagro, P. de Valdivia
1540–42	Odkrycie Wyżyny Kolorado, Wielkiego Kanionu, południowej części Gór Skalistych i Wielkich Równin — F.V. de Coronado i G.L. de Cárdenas
1541–42	Przejście Andów i odkrycie Amazonii — G. de Pizarro, F. de Orellana
1541–42	Odkrycie górnej Amazonki i spływ do Oceanu Atlantyckiego — F. de Orellana
1542	Osiągnięcie Japonii — żeglarze portugalscy
1553	Poszukiwanie Przejścia Północno-Wschodniego — R. Chancellor, H. Willoughby
1556	Poszukiwanie Przejścia Północno-Wschodniego; odkrycie Nowej Ziemi — S. Burrough
1568	Odkrycie Wysp Salomona — Á. de Mendaña de Neyra
1576	Poszukiwanie Przejścia Północno-Zachodniego; odkrycie Ziemi Baffina — M. Frobisher
1577–80	Drugie opłynięcie Ziemi — F. Drake
1578	Odkrycie Cieśniny Drake’a — F. Drake
1581–84	Odkrycia w zachodniej Syberii — T. Jermak
1585–87	Poszukiwanie Przejścia Północno-Zachodniego; odkrycie Cieśniny Davisa — J. Davis
1592	Odkrycie Falklandów — J. Davis
1595	Odkrycie Markizów — Á. Mendaña de Neyra, P.F. de Quirós
1596	Poszukiwanie Przejścia Północno-Wschodniego; odkrycie Wyspy Niedźwiedziej i Spitsbergenu — W. Barents
1606	Odkrycie Nowych Hebrydów i Tuamotu — P.F. de Quirós; odkrycie północnych wybrzeży Australii — W. Jansz; odkrycie Cieśniny Torresa i Luizjadów — L.V. de Torres
1609–15	Badania dorzecza Rzeki Św. Wawrzyńca; odkrycie jeziora Ontario i części jeziora Huron — S. de Champlain
1610–11	Poszukiwanie Przejścia Północno-Zachodniego; odkrycie Zatoki Hudsona — H. Hudson
1616	Poszukiwanie Przejścia Północno-Zachodniego; odkrycie wejścia do cieśnin Lancaster — W. Baffin; odkrycie zachodnich wybrzeży Australii — D. Hartog; odkrycie przylądka Horn — J. Le Maire i W. Schouten; odkrycie jeziora Niasa — G. Boccaro
1620–21	Odkrycie Jeziora Górnego — É. Brûlé
1624–31	Podróże z Indii do Tybetu — A. de Andrade
1627	Odkrycie południowych wybrzeży Australii — P. Nuyts
1634	Odkrycie jeziora Michigan — J. Nicolet
1639–41	Przejście wschodniej Syberii i osiągnięcie Morza Ochockiego — I. Moskwitin
1640–48	Odkrycie jeziora Erie i wodospadów Niagara — J. de Brébeuf
1642–43	Opłynięcie od południa Australii, odkrycie Tasmanii, Nowej Zelandii, Fidżi, Tonga, Nowej Brytanii i Nowej Irlandii — A. Tasman
1643	Osiągnięcie jeziora Bajkał — K. Iwanow; osiągnięcie Hokkaido, Kuryli i Sachalinu — M. de Vries
1644	Osiągnięcie ujścia Amuru — W. Pojarkow
1648	Odkrycie Cieśniny Beringa — S. Dieżniew
1649–53	Wyprawa nad Amur — J. Chabarow
1673	Odkrycia w środkowym dorzeczu Missisipi — J. Marquette, L. Jolliet
1680–82	Spływ Illinois i Missisipi do ujścia — R. de La Salle
1688	Odkrycie północno-zachodnich wybrzeży Australii — W. Dampier
1697–99	Podbój Kamczatki — W. Atłasow
1712	Odkrycie Wysp Lachowskich — J. Piermiakow, M. Wagin
1721–36	Badania zachodniej Grenlandii — H.P. Egede
1722	Odkrycie Wyspy Wielkanocnej i Samoa — J. Roggeveen
1728	Ponowne odkrycie Cieśniny Beringa — V. Bering i A. Czirikow
1731–49	Odkrycie jeziora Winnipeg i górnej Missouri — P.G. La Vérendrye i synowie
1732	Odkrycie północno-zachodniego krańca Ameryki Północnej — I. Fiodorow i M. Gwozdiew
1734–43	Badania Syberii przez Wielką Ekspedycję Północną (Druga Ekspedycja Kamczacka) — V. Bering, A. Czirikow, Ch. i D. Łaptiewowie, S. Czeluskin, G. Steller
1736–43	Pomiar długości 3 stopni południka w pobliżu równika (spłaszczenie Ziemi) w Ekwadorze i spływ Amazonką — Ch. La Condamine i P. Bouguer
1741	Odkrycie południowych wybrzeży Alaski, Aleutów i Archipelagu Aleksandra — V. Bering i A. Czirikow
1742	Odkrycie przylądka Czeluskin — S. Czeluskin
1766–69	Wyprawa dookoła świata; odkrycie zachodniego Samoa oraz ponowne Wysp Salomona i Luizjadów — L.A. de Bougainville
1768–71	Wyprawa dookoła świata — J. Cook
1769	Odkrycie Wysp Towarzystwa — J. Cook
1770	Odkrycie wschodnich wybrzeży Australii — J. Cook
1770	Odkrycie źródeł Nilu Błękitnego i jeziora Tana — J. Bruce
1772–75	Wyprawa dookoła świata; pierwsze opłynięcie Ziemi z zachodu na wschód — J. Cook
1773	Odkrycie Wysp Cooka — J. Cook; odkrycie wyspy Kotielnej w Wyspach Nowosyberyjskich — I. Lachow
1774	Pierwsze lądowanie na Nowej Kaledonii, odkrycie wyspy Norfolk i większych wysp w Vanuatu — J. Cook
1775	Odkrycie wysp Georgia Południowa i Sandwich Południowy — J. Cook
1776–79	Wyprawa dookoła świata — J. Cook
1778	Odkrycie Hawajów — J. Cook
1785–88	Wyprawa na Ocean Spokojny — J.F. de La Pérouse
1789	Przejście północno-zachodniej Kanady i spływ rzeką Mackenzie do Oceanu Arktycznego — A. Mackenzie
1792–93	Przejście zachodniej Kanady i osiągnięcie Oceanu Spokojnego — A. Mackenzie
1796–1806	Badania biegu rzeki Niger — M. Park
1798	Odkrycie Cieśniny Bassa — G. Bass
1799–1804	Badania w Ameryce Środkowej i Południowej — A. von Humboldt
1801–03	Pierwsze opłynięcie kontynentu australijskiego — M. Flinders
1803–06	Wyprawa dookoła świata — I. Kruzensztern
1804–05	Przejście zachodniej części Stanów Zjednoczonych i osiągnięcie Oceanu Spokojnego — M. Lewis i W. Clark
1815–18	Wyprawa dookoła świata; badania Polinezji i Mikronezji — O. Kotzebue
1819	Odkrycie Szetlandów Południowych — W. Smith
1819–20	Poszukiwanie Przejścia Północno-Zachodniego; przepłynięcie cieśnin Lancastera i Barrowa, do Wyspy Melville’a — W. Parry
1819–21	Opłynięcie Antarktydy — F. Bellingshausen i M. Łazariew
1820	Odkrycie Antarktydy (28 I; lodowce szelfowe Antarktydy Zach.) — F. Bellingshausen i M. Łazariew; odkrycie Półwyspu Antarktycznego (30 lub 31 I) — E. Bransfield, W. Smith
1821	Odkrycie Orkadów Południowych — G. Powell, N. Palmer; pierwsze lądowanie na Antarktydzie (Półwysep Antarktyczny) — załoga J. Davisa
1821–24	Przejście Sahary z północy na południe — H. Clapperton, D. Denham, W. Oudney
1823	Odkrycie jeziora Czad — H. Clapperton, D. Denham, W. Oudney
1826–29	Wyprawa dookoła świata; badania północnych części Oceanu Spokojnego — F. Litke
1828–30	Odkrycie rzek Murray i Darling w południowo-wschodniej Australii — Ch. Sturt
1838–42	Ekspedycja na Ocean Spokojny i do Antarktyki, odkrycie Ziemi Wilkesa — Ch. Wilkes
1839–41	Badania w południowej Australii, odkrycie jeziora Torrens, Gór Flindersa i jeziora Eyre — E. Eyre
1839–43	Wyprawa do Antarktyki, odkrycie Morza Rossa, Ziemi Wiktorii i Bariery Lodowej Rossa — J.C. Ross
1839–43	Badania w południowo-wschodniej Australii, odkrycie złota, Góry Kościuszki i Gippslandu (Ziemi Gippsa) — P.E. Strzelecki
1841–-54	Badania i pomiary Gór Skalistych — J. Fremont
1844–45	Odkrycia w środkowej Australii — Ch. Sturt
1845–47	Próba przebycia Przejścia Północno-Zachodniego — J. Franklin
1850–51	Przejście Sahary z północy na południe — H. Barth
1850–54	Ustalenie istnienia Przejścia Północno-Zachodniego; odkrycie Cieśniny McClure’a — R. McClure
1854–56	Przejście Afryki Południowej w poprzek z zachodu na wschód; odkrycie Wodospadu Wiktorii — D. Livingstone
1856–57	Badania gór Tien-szan — P. Siemionow Tienszanski
1858	Odkrycie jeziora Tanganika — J. Speke i R. Burton; odkrycie Jeziora Wiktorii — J. Speke
1859	Ponowne odkrycie jeziora Niasa — D. Livingstone
1860–61	Pierwsze przejście Australii w poprzek z południa na północ — R. O’Hara Burke i W. Wills
1862	Przejście Australii w poprzek z południa na północ, w najszerszym miejscu — J. McDouall Stuart
1862	Odkrycie miejsca wypływu Nilu z Jeziora Wiktorii — J. Speke i J. Grant
1864	Odkrycie Jeziora Alberta i Wodospadów Murchisona — S. Baker
1865–70	Badania Madagaskaru — A. Grandidier
1870–85	Badania i pomiary w Azji Środkowej, odkrycie jeziora Lob-nor i gór Altun Shan — N. Przewalski
1872–76	Badania oceanograficzne na Oceanie Atlantyckim, Oceanie Spokojnym, Oceanie Indyjskim, stwierdzenie kontynentalnego charakteru Antarktydy — C. Thompson, G. Nares i J. Murray na statku Challenger
1873	Odkrycie Ziemi Franciszka Józefa — J. Payer i K. Weyprecht
1875	Odnalezienie Kagery i uznanie jej za źródłową Nilu — H.M. Stanley
1876–77	Odkrycie Jeziora Edwarda i Ruwenzori, spływ Lualabą i Kongiem — H.M. Stanley
1878–79	Pierwsze przebycie Przejścia Północno-Wschodniego (w kierunku wschodnim) — A.E. Nordenskiöld
1881–83	I Międzynarodowy Rok Polarny — 15 stacji naukowych (13 w Arktyce, 2 w Antarktyce) 11 państw
1888	Odkrycie Jeziora Rudolfa — S. Teleki; przejście Grenlandii w poprzek — F. Nansen i O. Sverdrup
1892	Przejście północnej Grenlandii w poprzek — R. Peary
1893–95	Próba dotarcia statkiem do bieguna północnego — F. Nansen
1894–1909	Badania Azji Środkowej, odkrycie Transhimalajów oraz źródeł Brahmaputry, Indusu i Satledźu — S. Hedin
1895	Pierwsze prace badawcze na wybrzeżu Antarktydy — C. Borchgrevink
1898	Ustalenie położenia źródeł rzeki Nyawarongu (Rukarara), jednej ze źródłowych Kagery (górny Nil) — R. Kandt
1897–99	Pierwsze zimowanie w Antarktyce — A. de Gerlache, R. Amundsen, H. Arctowski, A.B. Dobrowolski i in. na statku Belgica
1900	Odkrycie północnego krańca Grenlandii, przylądka Morris Jesup — R. Peary
1903–06	Pierwsze przebycie Przejścia Północno-Zachodniego (w kierunku zachodnim) — R. Amundsen
1909	Zdobycie północnego bieguna geograficznego (6 IV) — R. Peary
1911	Zdobycie południowego bieguna geograficznego (15 XII) — R. Amundsen
1912	Drugie osiągnięcie południowego bieguna geograficznego (18 I) — R. Scott
1913	Odkrycie Ziemi Północnej — B. Wilkicki
1914–15	Przebycie Przejścia Północno-Wschodniego w kierunku zachodnim — B. Wilkicki
1926	Odkrycie Gór Czerskiego — S. Obruczew; pierwszy lot do północnego bieguna geograficznego — R. Byrd
1928–47	Wyprawy badawcze na Antarktydę — R. Byrd
1929	Pierwszy lot do południowego bieguna geograficznego — R. Byrd
1932–33	II Międzynarodowy Rok Polarny — około 50 stacji naukowych 44 państw
1932–39	Otwarcie żeglugi na Północnej Drodze Morskiej — O. Szmidt i in.
1937	Ustalenie położenia źródeł rzeki Ruvuvu (Luvironza), jednej ze źródłowych Kagery (górny Nil) — B. Waldecker
1937–38	Dryf stacji Siewiernyj polus 1 na krze lodowej po Oceanie Arktycznym — I. Papanin i in.
1953	Zdobycie Mount Everestu — E. Hillary, Tenzing Norkay
1957–58	Badania Antarktydy w ramach Międzynarodowego Roku Geofizycznego — około 10 tys. uczonych, 54 stacje, 12 państw
	Przejście Antarktydy w poprzek — E. Fuchs i in.
1958	Zdobycie bieguna względnej niedostępności w Antarktydzie — J. Tołstikow i in.
1958	Osiągnięcie bieguna północnego pod wodą — atomowy okręt podwodny Nautilus
1960	Zanurzenie się na dno Rowu Mariańskiego — J. Piccard, D. Walsh
1972	Ustalenie źródeł Amazonki — L. McIntyre
1977	Osiągnięcie bieguna północnego statkiem nawodnym — lodołamacz atomowy Arktika
1989–90	Przekroczenie Antarktydy przez niezmechanizowaną międzynarodową wyprawę na psich zaprzęgach — W. Steger, J.-L. Etienne i in.
1992	Osiągnięcie bieguna północnego statkiem nawodnym o napędzie konwencjonalnym — lodołamacz Oden