Oceania. Odkrycia i podróże

Oceania. Odkrycia i podróże.

Odkrywanie i kolonizowanie nie zasiedlonych wysp O. odbywało się w przybliżeniu w tym samym czasie, gdy nad M. Śródziemnym rozwijała się kolonizacja gr. i powstawało państwo rzymskie. Wcześniej zasiedlona była jedynie Melanezja. Wyjątkowe dokonania w O. mieli Polinezyjczycy, którzy ok. 1000 p.n.e. wędrując przez Melanezję, zajęli wyspy Tonga i ok. 500 p.n.e. — Samoa, a w czasach Chrystusa pożeglowali z Samoa i Tonga na wschód, osiągając Markizy, oraz na północ — do wysp Tokelau; do końca V w. polinezyjscy odkrywcy z Markizów osiągnęli Tahiti w Wyspach Towarzystwa oraz W. Wielkanocną; potem osiedlili się na Hawajach, Nowej Zelandii oraz różnych wyspach wschodniej Polinezji.

Z Europejczyków pierwszych udokumentowanych odkryć w O. dokonali Portugalczycy (F. Magellan, J. de Meneses) i Hiszpanie (A. de Saavedra). Na południe O. popłynął z Peru A. Mendaña de Neyra (odkrył Wyspy Salomona, Markizy, grupę wysp Santa Cruz. P.F. de Quirós, wypłynął 1605 z Peru na poszukiwanie lądu południowego, który na mapach nazywano Terra Australis Incognita lub Terra Australis; przepłynął 1606 przez Tuamotu, następnie grupę Wysp Banksa i osiągnął wyspę Espiritu Santo w Nowych Hebrydach (sądził, że odkrył poszukiwany od dawna ląd). L.V. de Torres pożeglował dalej na zachód, odkrył Luizjady i cieśn. między Nową Gwineą a Australią. To ważne odkrycie Hiszpanie przez długi czas utrzymywali w tajemnicy i jeszcze 150 lat później Nową Gwineę zaznaczano na mapach jako przedłużenie Australii (jej istnienie potwierdził dopiero J. Cook). Od pocz. XVII w. O. interesowali się Holendrzy. W 1616 W.C. Schouten i J. Le Maire odkryli północne krańce archipelagu Tonga, grupę wysp Futuna, a w pobliżu Nowej Gwinei — grupy Wysp Admiralicji i Wysp Schoutena; 1642–43 inny Holender, A. Tasman odkrył Nową Zelandię, południową część wysp Tonga oraz Nową Irlandię i Nową Brytanię; J. Roggeveen 1722 opłynął przyl. Horn, odkrył W. Wielkanocną i archipelagu Samoa. W XVIII w. podróże odkrywcze i badawcze podejmowali gł. Brytyjczycy i Francuzi. S. Wallis odkrył wyspę Tahiti oraz wyspy Wallis, a P. Carteret — wyspę Pitcairn, a następnie cieśn. między Nową Irlandią a Nową Brytanią. L.A. de Bougainville odkrył kilka z wysp Tuamotu i ponownie Wyspy Salomona. Wyjątkowe miejsce w dziejach poznania O. ma żeglarz ang. J. Cook (1769–79 był 3-krotnie na Oceanie Spokojnym). Nieco później niezwykłego wyczynu dokonał W. Bligh: 1787 po buncie załogi statku Bounty, w szalupie przepłynął ponad 7 tys. km po O. Spokojnym, odkrywając niektóre z wysp Fidżi i W. Banksa. W tym czasie kolejnych odkryć w O. dokonał G. Vancouver (znalazł wyspę Rapa), J. Ingraham (północne Markizy). Dalsze wyprawy podejmowali Francuzi (m.in. J.F. de La Pérouse. Do końca XVIII w. została poznana większość wysp O., nieliczne z nich odkryto w 1. poł. XIX w. — jednym z ostatnich odkryć było znalezienie 1850 W. Torresa w Vanuatu przez J.E. Erskine’a. Do wybitnych badaczy O. w XIX w. należeli też: I. Kruzensztern, F. von Bellingshausen, J. Dumont D’Urville, S. Marsden, F. von Hochstetter, J. Haast, A.P. Harper, E.A. Fitzgerald, F. i P. Sarasinowie, J.S. Kubary. Badaniami etnologicznymi na niewielkich Wyspach Trobrianda, u wschodnich wybrzeży Nowej Gwinei, zasłynął 1914–18 pol. socjolog i antropolog B. Malinowski. Niektóre regiony, jak wnętrze Nowej Gwinei, a szczególnie w jej zachodniej części, nie były dostatecznie znane jeszcze do połowy XX w., jednakże już 1922 w jej zachodniej części badania geol. prowadził J. Zwierzycki. Po II wojnie świat. badaniami etnogr. na Nowej Gwinei zajmowali się m.in. pol. misjonarze werbiści i M. Wrońska-Friend.