Malezja. Historia

Malezja. Historia.

Pierwsze państewka powstawały na Półwyspie Malajskim w I tysiącleciu p.n.e. W I w. n.e. poważniejsze znaczenie osiągnęła Langkasuka (późniejszy Kedah) pozostająca w kręgu kultury i religii hinduistycznej, utrzymująca stosunki handlowe z Chinami. Wszystkie państewka z czasem uzależniły się od silniejszych sąsiadów: sumatrzańskiego królestwa Śriwidżaja (VIII–XII w.), Syjamu, jawajskiego królestwa Majapahit (XIV–XVI w.). W XV w. w południowo-zachodniej części półwyspu powstało muzułmańskie państwo Malakka, które objęło swymi wpływami większą jego część. Podbój Malakki 1511 przez Portugalczyków zapoczątkował penetrację europejską na półwyspie. W połowie XVII w. Portugalczyków wyparli Holendrzy, którym nie udało się całkowicie podporządkować istniejących tu sułtanatów (m.in.: Johor, Perak, Selangor, Kedah), choć przejściowo zdobywali w nich znaczące pozycje. Dopiero Brytyjczykom udało się w XIX w. podbić wszystkie drobne państewka malajskie. W 1786 opanowali wyspę Penang, 1819 Singapur, 1824 Malakkę, które 1826 połączyli w kolonię p.n. Straits Settlements, od 1867 podporządkowaną bezpośrednio Koronie. Kolejne 4 sułtanaty (zasobne w cynę): Negeri Sembilan, Pahang, Perak i Selangor, 1874–95 zostały objęte protektoratem brytyjskie i połączone w Sfederowane Państwa Malajskie. W 1888 protektoratem objęto terytoria w północy Borneo. W 1909 król Syjamu przekazał pod panowanie brytyjskie sułtanaty na północy Półwyspu Malajskiego (Johor, Kedah, Kelantan, Perlis, Terengganu) — z nich Brytyjczycy utworzyli Niesfederowane Państwa Malajskie. W okresie panowania brytyjskiego ludność malajska, w wyniku napływu siły roboczej z Chin i Indii na plantacje kauczuku i do kopalń cyny, pozostawała w mniejszości. Ta specyficzna struktura narodowościowa na tych obszarach stała się podstawą późniejszych konfliktów społecznych, trwających także po dekolonizacji Malajów. Wielonarodowość oraz rozdrobnienie administracyjne na Malajach nie sprzyjały organizowaniu poważniejszych wystąpień antykolonialnych. Dopiero II wojna światowa przyczyniła się do powstania ruchu oporu pod przywództwem KP Malajów, skierowanego przeciwko Japończykom, którzy w początku 1942 opanowali Płw. Malajski, a od 1948 — przeciwko Brytyjczykom i współpracującym z nimi władzom lokalnym. Po powrocie na Malaje, Brytyjczycy 1946 połączyli swoje posiadłości (poza Sabahem i Sarawakiem na północnym Borneo oraz Singapurem, które uzyskały status kolonii Korony) w Unię Malajską, a 1948 — w Federację Malajską, w ramach której sułtani poszczególnych stanów utrzymali pewne przywileje polityczne. W 1954 Federacja uzyskała pełną autonomię, a 31 VIII 1957 niepodległość w ramach brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Antybrytyjskie powstanie komunistyczne zostało stłumione 1953–57, choć stan wyjątkowy zniesiono dopiero 1960. Rządy objęła Partia Sojuszu (założona 1952), w której skład weszły: Zjednoczona Narodowa Organizacja Malajów (UMNO, 1946), Malezyjskie Stow. Chińczyków (1949) oraz Malezyjski Kongres Hindusów (1946). Pierwszym premierem został przewodniczący UMNO, A. Rahman. Koalicja ta, przekształcona 1974 we Front Narodowy i powiększona o kilka innych ugrupowań, nieprzerwanie dominuje w życiu politycznym Malezji. W 1963 do Federacji został przyłączony Singapur (do 1965), Sabah i Sarawak. Federacja zmieniła wówczas nazwę na obecną. Początkowo nowe państwo spotkało się z wrogością ze strony Filipin i Indonezji, gł. ze względu na roszczenia terytorialne tych państw do Sabahu (Filipiny) i Sarawaku (Indonezja). 1963–66 trwała zbrojna konfrontacja między Indonezją i Malezją na Borneo. Priorytetem władz Malezji w polityce zagranicznej stało się rozwijanie współpracy regionalnej, zwłaszcza w ramach ASEAN. W polityce wewnętrznej głównym problemem pozostały konflikty etniczne między Malajami, sprawującymi władzę polityczną, a Chińczykami, dominującymi w życiu gospodarczym. W 1969 doszło do rozruchów między obu społecznościami. Od 1971 rząd realizował programy poprawy położenia ekonomicznego ludności malajskiej. W rezultacie udział kapitału malajskiego w gospodarce wzrósł z 2,4% do 19,1% (1999). Władze prowadziły też kampanie na rzecz umocnienia jedności ludności Malezji. Napięcia polityczne w latach 80. i 90., dotyczące sposobu sprawowania rządów, nie przeszkodziły w szybkim rozwoju gospodarczym. Kryzys finansowy, jaki 1997 objął Malezję i całą Azję Wschodnią, nasilił w rządzącej UMNO tarcia między jej częścią zachowawczą, na czele z Mahathirem bin Mohammadem (premierem od 1981), a grupą reformatorów, kierowanych przez A. Ibrahima, wicepremiera i ministra finansów oraz wiceprzewodniczący UMNO. Skazanie 2000 Ibrahima na więzienie za korupcję i nadużywanie władzy przyczyniło się do krytyki pod adresem rządu i niepokojów społecznych stłumionych przez władze.

W 2003, po wycofaniu się z aktywnego życia politycznego Mahathira bin Mohamada, nowym premierem i przewodniczącym UMNO-Baru został dotychczasowy wicepremier A.A. Badawi, zwolennik umiarkowanego islamu, reform i walki z korupcją. 2002–04 dużo uwagi poświęcano walce z terroryzmem, aresztowano wiele osób podejrzanych o udział w aktach terroru bądź sprzyjanie Al-Ka’idzie.