Kościół ewangelicko-luterański

Kościół ewangelicko-luterański,

jedna z największych organizacji kościelnych w łonie protestantyzmu.

Kościół powstały w XVI w., odwołujący się do reformy (reformacja) teologii i życia kościelnego zapoczątkowanej przez M. Lutra (jego nazwisko wchodzi w skład oficjalnej nazwy 160 Kościołów na świecie). Kościół ewangelicko-luterański istnieje w postaci Kościołów lokalnych, najczęściej o zasięgu krajowym; jednym z nich jest Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP. Kościoły luterańskie dopuszczają różnorodność w dziedzinie ustroju kościelnego i form nabożeństwa, przywiązują natomiast duże znaczenie do manifestowania wspólnej wiary (luteranizm). Temu celowi służą księgi wyznaniowe (Konfesja Augsburska, Apologia Konfesji Augsburskiej, Mały Katechizm i Duży Katechizm Lutra, Artykuły Szmalkaldzkie, Traktat o władzy i prymacie papieża, Formuła Zgody), które wraz z 3 starokościelne wyznaniami wiary (Apostolski skład wiary, Nicejsko-konstantynopolitański skład wiary i Atanazjański skład wiary) weszły 1580 w skład tzw. Księgi Zgody (Liber Concordiae). Rozwój luteranizmu w świecie, zwłaszcza w Azji i Afryce, sprawił, że nie wszystkie księgi wyznaniowe (zwane też symbolicznymi) mogły tam znaleźć zastosowanie. Jedynie Konfesja Augsburska i Mały Katechizm Lutra cieszą się uznaniem wśród wszystkich Kościołów luterańskich. Kościół ewangelicko-luterański uważa się za urzeczywistnienie i część jednego, świętego, katolickiego (czyli powszechnego) i apostolskiego Kościoła. Punktem odniesienia teologii luterańskiej jest przeświadczenie, że Bóg usprawiedliwia człowieka nie dzięki jego uczynkom, lecz wyłącznie ze względu na Chrystusa (solus Christus) z łaski (sola gratia); człowiek nie może więc wyjednać u Boga swego zbawienia, a jedynie uwierzyć (sola fide) w zbawczą moc Chrystusa. Pismo Święte jest jedyną i miarodajną normą nauki i życia Kościoła. Autorytet starokościelnych wyznań wiary i ksiąg symbolicznych zależy od tego, w jakiej mierze zawarte w nich sformułowania są zgodne z Pismem Świętym (norma normata).

Kościoły luterańskie, powstałe na kontynencie europejskim w XVI w., rozwinęły działalność w Ameryce Północnej i Południowej i Australii (w wyniku migracji) oraz w różnych krajach Azji i Afryki (dzięki pracy towarzystw misyjnych). W 2000 wspólnota luterańska na świecie zrzeszała prawie 64 mln członków (w Europie — 36,9 mln, Afryce — 10,6 mln, Ameryce Północnej — 8,5 mln, Azji i Australii — 6,8 mln, Ameryce Łacińskiej — 1,1 mln). W Europie 2 największe skupiska luteran to Niemcy (14 mln) i Skandynawia (21 mln). Wspólną cechą Kościołów luterańskich jest mniejsze lub większe (poza Skandynawią) rozproszenie wiernych i związane z tym faktem problemy duszpasterskie.