Burkina Faso. Historia
 
Encyklopedia PWN
Burkina Faso. Historia.
Początki państwowości na obszarze obecnej Burkina Faso przypadają na XI w. i wiążą się z migracjami ludu Mossi, który podbił autochtoniczne plemiona Gurunsi, Lobi, Bobo i Kurumba. W XIV i XV w. zbrojne grupy Mossi napadły na państwa Mali i Songhaj. Pokonani przez władcę Songhaju Sonni Alego nie przyjęli islamu, lecz stworzyli własne państewka, z których najważniejsze były Jatenga i Wagadugu. Monarchie Mossich były oparte na sakralizacji osoby panującego (noszącego tytuł Moro Naba). Władcę otaczał dwór złożony z licznych urzędników, zarządzanie prowincjami powierzono synom panującego oraz przedstawicielom arystokratycznej grupy wojowników, zw. nakomse. Prowincje te z czasem tworzyły odrębne państewka (Riziam, Gurma i Mamprusi, istniejące do końca XIX w.).
W 1896–1901 państwa Mossich, mimo silnego oporu, zostały podbite przez Francuzów i włączone do rozległej kolonii p.n. Górny Senegal-Niger; 1919 wydzielono z niej odrębną kolonię Górna Wolta, wchodzącą w skład Francuskiej Afryki Zachodniej; 1932–47 kraj został podzielony między kolonie: Niger, Sudan Francuski i Wybrzeże Kości Słoniowej, następnie zjednoczony jako terytorium zamorskie Francji. Po 1945 powstały pierwsze afrykańskie związki zawodowe i partie polityczne, które prowadziły walkę z kolonizatorami. W 1958 Górna Wolta stała się autonomiczną republiką w ramach Wspólnoty Francuskiej. Mimo proklamowania niepodległości 5 VIII 1960 (członek ONZ) zachowano silne związki z Francją.
Pierwszym prezydentem i premierem został M. Yaméogo. Jego nieudolna polityka wewnętrzna oraz narastające trudności gospodarcze doprowadziły I 1966 do wojsk. zamachu stanu. Władzę w kraju objęła Najwyższa Rada Wojskowa, na której czele stanął pułkownik S. Lamizana. W 1970 ogłoszono nową konstytucję, na mocy której 1971 Lamizana został prezydentem i utworzono rząd cywilny. Kryzys polityczny związany z katastrofalną sytuacją ekonomiczną (gł. na skutek kilkuletniej suszy) i konfliktami personalnymi doprowadził 1974 do powołania przez Lamizanę wojskowego rządu obrony narodowej. Po kolejnych trzech przewrotach wojskowych VIII 1983 władzę przejął kpt T. Sankara, stając na czele utworzonej przez siebie Narodowej Rady Rewolucyjnej, która powołała trybunały ludowe i podjęła walkę z korupcją. W VIII 1984 Sankara zmienił nazwę państwa na Burkina Faso (w języku Mossi oznacza to „kraj uczciwych ludzi”). Obiecał stworzenie systemu sprawiedliwości społecznej i program samowystarczalności żywnościowej kraju, wzorując się na rozwiązaniach libijskich.
Po kolejnym wojskowym zamachu stanu X 1987 władzę przejął kpt B. Compaoré, odtąd szef państwa i rządu i przewodniczący Frontu Ludowego. Od 1989 następowała demokratyzacja kraju, tworzenie się partii politycznych. W 1991 ogłoszono nową konstytucję, zaaprobowaną w powszechnym referendum; wybory prezydenckie XII 1991, zbojkotowane przez partie opozycyjne, wygrał jedyny kandydat — Compaoré (reelekcja 1999 i 2005). W 2000 Zgromadzenie Narodowe wprowadziło poprawki do konstytucji ograniczające czas sprawowania władzy przez prezydenta oraz nowe zasady przygotowywania list kandydatów do parlamentu. W kilkukrotnie przeprowadzanych po 1991 wyborach parlamentarnych (częściowo bojkotowanych przez opozycję) zwyciężał Kongres na rzecz Demokracji i Postępu (CDP), będący politycznym zapleczem prezydenta Compaoré — 2005 ok.50 % głosów; 2014 protesty społeczne i ustąpienie z urzędu Compaorégo.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia