Australia. Ustrój polityczny

Australia. Ustrój polityczny.

Zgodnie z konstytucją z 1900 (wielokrotnie modyfikowana) Australia jest monarchią. Głową państwa jest monarcha brytyjski, reprezentowany przez gubernatora generalnego o uprawnieniach nader formalnych. Władzę ustawodawczą sprawuje parlament federalny wyłaniany w wyborach powszechnych; składa się on z 2 izb: Senatu i Izby Reprezentantów. W senacie, liczącym 76 senatorów, każdy z 6 stanów jest reprezentowany przez 12 senatorów, wybieranych na 6-letnią kadencję (co 3 lata połowa jego składu jest odnawiana); Terytorium Północne i Australijskie Terytorium Stołeczne reprezentuje 2 senatorów, wybieranych na 3 lata. Liczebność izby reprezentantów, o kadencji 3-letniej, jest ustalana proporcjonalnie do liczby ludności (od 2004 — 150 deputowanych).

Władza wykonawcza należy do rządu federalnego, na czele którego formalnie stoi gubernator generalny, a faktycznie — premier, teoretycznie desygnowany przez gubernatora generalnego, a w istocie wybierany przez rządzącą większość izby reprezentantów. Gubernator, działając w porozumieniu z premierem, ma prawo rozwiązania jednej lub obu izb parlamentu. Do wyłącznej kompetencji rządu federalnego należą m.in. sprawy polityki zagranicznej, obronności, handlu zagranicznego. Związkowy wymiar sprawiedliwości reprezentują Sąd Najwyższy Australii, Sąd Federalny Australii, który zajmuje się sprawami podatkowymi i gospodarczymi, a także Sąd Rodzinny Australii.

Organizacja władzy na szczeblu stanów jest bardzo zbliżona do systemu federalnego; monarchę reprezentują tam gubernatorzy stanowi; 2-izbowe parlamenty stanowe (z wyjątkiem Queenslandu, gdzie od 1922 istnieje parlament 1-izbowy) pochodzą z wyborów; stany mają własne konstytucje, a także system sądowniczy z własnymi sądami najwyższymi. Obecnie kompetencje władz stanowych ograniczają się głównie do spraw lokalnych, lecznictwa, opieki społecznej, kultury, bezpieczeństwa wewnętrznego.

W 1978 Terytorium Północne, a 1988 Australijskie Terytorium Stołeczne otrzymały samorządność i własne 1-izbowe legislatywy i rządy. Pod administracją australijską znajdują się również „terytoria zewnętrzne”, nie wchodzące w skład Związku: Australijskie Terytorium Antarktyczne (od 1936), Wyspy Kokosowe (od 1955), Wyspa Bożego Narodzenia (od 1958), wyspa Norfolk (od 1913), Wyspy Ashmore i Cartiera (od 1933), Wyspy Heard i MacDonalda (od 1947), Wyspy Morza Koralowego (od 1969); zarządzają nimi administratorzy mianowani przez rząd federalny.