monitoring środowiska

monitoring środowiska,

systemowe badanie (obserwacje i pomiary), analiza i ocena stanu środowiska w celu rejestracji zachodzących w nim zmian, często obejmuje także prognozowanie zmian zachodzących w środowisku.

Może być prowadzony w skali globalnej (świat.), kontynent., ogólnokrajowej i lokalnej (np. w strefie oddziaływania obiektu przem.); może dotyczyć powietrza atmosferycznego, wód powierzchniowych i podziemnych, gleby (powierzchni ziemi) i hałasu oraz przyrody ożywionej. Ważnym uzupełnieniem m.ś. są pomiary ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska, np. wielkości emisji pyłów i gazów do atmosfery.

W Polsce do podstawowych zadań państw. m.ś. należy dostarczanie informacji o: aktualnym stanie i stopniu zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska, ilości zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska, dynamice antropogenicznych przemian środowiska przyr. i przewidywanych skutkach użytkowania środowiska. M.ś. odznacza się systematycznością badań prowadzonych wg ustalonych zasad i metod pobierania prób oraz ich analizy. Coraz większego znaczenia nabiera monitoring biol. — wykorzystanie roślin lub organizmów zwierzęcych do rejestracji szkodliwego oddziaływania zanieczyszczeń.

Sieci obserwacyjno-pomiarowe zanieczyszczeń w środowisku są źródłem różnego rodzaju informacji. W zależności od celów, którym sieć pomiarowa ma służyć, można je podzielić na: a) sieci nadzoru ogólnego (na dużym terenie); b) sieci pomiarowo-alarmowe (automatyczne; do bieżącego określania stanu zanieczyszczenia powietrza, gł. na obszarach miejsko-przem., oraz wód powierzchniowych wykorzystywanych jako źródło wody pitnej); c) sieci weryfikacyjne (do m.in. określenia dokładności modeli rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń; organizuje się je dla konkretnych badań nauk.). M.ś. można prowadzić w stałej sieci pomiarowej (pomiary wykonywane za pomocą aparatury zainstalowanej na stałe lub też okresowo dostarczanej do punktu pomiarowego) lub w ruchomych punktach pomiarowych (aparatura pomiarowa zainstalowana np. w samochodzie, statku, balonie, spadochronie, samolocie, rakiecie lub satelicie). Ważnym elementem sieci m.ś. jest jednolity system zbierania, przesyłania i przetwarzania danych oraz ewidencji wyników pomiarów.

Podstawowym zadaniem monitoringu powietrza atmosferycznego jest dostarczanie informacji o wielkości stężeń lub zawartości poszczególnych zanieczyszczeń (najczęściej dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla, ozonu, węglowodorów) w powietrzu na danym obszarze oraz o ilości zanieczyszczeń odprowadzanych do powietrza atmosferycznego. Podstawowym zadaniem sieci obserwacyjnej wód powierzchniowych i podziemnych jest systematyczna rejestracja stanu wód i ich zmian pod wpływem czynników zewn. oraz składu chem. wód ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich zanieczyszczenia. Obserwacje te dostarczają danych do rozpoznania warunków hydrogeol., zbilansowania zasobów wód i opracowania zasad racjonalnej gospodarki tymi wodami. Monitoring powierzchni ziemi (gleby) zajmuje się badaniem i oceną stanu biologicznie czynnej powierzchni ziemi w powiązaniu z czynnikami powodującymi jej degradację, np. górniczą eksploatacją surowców, składowaniem odpadów lub chemizacją produkcji rolnej i leśnej.