Dania. Teatr
 
Encyklopedia PWN
Dania. Teatr.
Początki teatru duńskiego wywodzą się z tradycji średniow. moralitetów i misteriów religijnych. W XVI i XVII w. w Kopenhadze występowali aktorzy ang. i niemieccy. W tym czasie rozwijał się dramat szkolny, którego twórcą był pastor H.J. Ranch. Centrum życia teatr. był dwór królewski. Dopiero pojawienie się dramatopisarzy rodzimych (m.in. M. Skeela) spowodowało wprowadzenie na król. scenę repertuaru duńskiego W 1772 powstał pierwszy stały teatr — Lille Grønnegade Teater. Do rozwoju nar. repertuaru i teatru przyczynił się L. Holberg, autor ponad 30 komedii. W 1. poł. XVIII w. tendencje pietystyczne czasowo zahamowały rozwój sztuki scenicznej. Znaczny wpływ na rozwój duńskiego dramatu i teatru mieli dramatopisarze J.H. Wessel i J. Ewald, wśród aktorów wybijającą się aktorką była C. Walther. W okresie romantyzmu nastąpił rozkwit teatru; w repertuarze znalazły się tragedie A. Oehlenschlägera, wodewile J.L. Heiberga, komedie H. Hertza; gwiazdą aktorską była J.L. Heiberg, zajmująca się też reżyserią i dramatopisarstwem; znanymi aktorami byli K. Rosenkille i O. Paulsen; do rozwoju baletu przyczynił się A. Bournonville. Wraz ze zmierzchem romantyzmu życie teatr. osłabło. Odnowa życia teatr. nastąpiła na przeł. XIX i XX w. wraz z rozkwitem dramatopisarstwa skand. (H. Ibsen, A. Strindberg). W tym okresie wyróżniającym się reżyserem był W. Bloch. Znakomitą odtwórczynią ról, gł. ibsenowskich, była B. Henning. W 1. poł. XX w. do grona wybitnych aktorów należeli: H. Ipsen, H. Gabrielsen, I.J. Paulsen (także reżyser). Balet osiągnął poziom eur. dzięki H. Landerowi. Kolejne nowatorskie próby w teatrze duńskim podjęli dramatopisarze ekspresjoniści S. Borberg i S. Clasen.
Oprócz Teatru Królewskiego istniały w Kopenhadze teatry prywatne, specjalizujące się w wystawianiu dramatów mieszczańskich; 1917–43 B. Nansen prowadziła prywatny teatr o ambicjach artyst.; działały także teatry rewiowe, m.in. Scalarevyerne (1912–30), PH-revyerne (1929–39). Konkurentem Teatru Królewskiego był Det Ny Teater (zał. 1908). W latach międzywojennych zaczęły powstawać w Kopenhadze teatry awangardowe; należał do nich m.in. teatrzyk Riddersalen (zał. 1926); teatr o podobnym charakterze — Gladsaxe Teater, występuje od 1964 na przedmieściach.
Stałe sceny zawodowe, działające na prawach teatrów miejskich, istnieją również w Odense (od 1797), Ålborg (od 1878) i Århus (od 1900). Ważnym pozastołecznym teatrem awangardowym jest Odin Teatret w Holstebro, którym kieruje E. Barba. Wobec rzadkiej sieci teatrów stałych bardzo istotną rolę odgrywają zespoły objazdowe; objazd prowadzą wszystkie teatry zawodowe, także Teatr Królewski.
W latach 60. XX w. zaczęły powstawać awangardowe, niezależne, na ogół lewicowe teatrzyki, zakładane często przez amatorów; najstarszym z nich jest stołeczny Fiolteater (zał. 1962). Wysoką pozycję artyst. osiągnął zespół baletu Teatru Królewskiego, zwłaszcza w okresie 1966–78, gdy kierował nim F. Flind.
Zenon Ciesielski (Teatr)
Bibliografia
J. Engberg Til hver mands nytte. Det Kongelige Teaters historie 1772–1955, Bd. 1–2, København 1955;
Theatre in the Five Scandinavian Countries, Stockholm 1971;
Dansk teaterhistorie, ed. K. Kvam, Bd. 1–2, København 1992–93.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia