Stany Zjednoczone. Teatr.
państwo w Ameryce Północnej, nad Oceanem Spokojnym, Oceanem Atlantyckim i Oceanem Arktycznym; zajmuje środkową i północno-zachodnią część kontynentu oraz stan Hawaje w Oceanii
Stany Zjednoczone. Teatr
Encyklopedia PWN
Na terenie obecnych Stanów Zjednoczonych życie teatr. zaczęło się rozwijać właściwie dopiero w XVIII w.; na gościnne występy przybywały liczne zespoły zagr., gł. ang. (np. zespół rodziny Hallamów dał początek stałemu zaw. teatrowi amer. — American Company, z którym był związany m.in. W. Dunlap, zw. ojcem teatru amer.); po uzyskaniu niepodległości zaczęła się rozwijać dramaturgia amer. (R. Tyler, Dunlap), dzięki której wzbogacił się repertuar teatrów grających dotąd gł. sztuki obce, zwłaszcza angielskie. W XIX w. o rozwoju życia teatr. decydowały nadal objazdowe teatry rodzime i zagr., poruszające się wzdłuż gł. szlaków osadnictwa (San Francisco, Nowy Jork, Chicago); na statkach pływających po wielkich rzekach (gł. Missisipi, Ohio) działały teatry rozrywkowe, zw. showboat; licznie przybywali na gościnne występy aktorzy eur.; wśród aktorów amer. wyróżniały się rodziny aktorskie: Jeffersonów, Boothów, Barrymore'ów, także E. Forrest, W. Burton, M. Fiske, R. Mansfield; uznanie zdobyli reżyserzy: D. Belasco, S. Mackaye; negatywny wpływ na poziom artyst. teatru amer. ulegającego silnej komercjalizacji, wywarł zał. 1896 syndykat teatr., kierujący organizacją wszystkich teatrów krajowych, dyktujący repertuar i trasy występów. Na pocz. XX w. żywo rozwijająca się kinematografia amer. spowodowała upadek wielu zespołów wędrownych; centrum życia teatr. stał się Nowy Jork; synonimem skomercjalizowanego teatru był i (pozostaje) Broadway — ulica na której mieści się wiele budynków teatr. wynajmowanych zespołom prezentującym gł. przedstawienia rozrywkowe, np. komedie, musicale. Reakcją na komercjalizm Broadwayu była działalność zespołów poza centrum Nowego Jorku (off-Broadway); małe teatry artyst. (np. Washington Square Players, Theatre Guild, Provincetown Players, Group Theatre) skupiały utalentowanych aktorów (A. Lunt, L. Fontanne, K. Hepburn, H. Hayes. K. Cornell, E. Le Galienne), reżyserów (E. Kazan, R. Mamoulian, L. Strasberg, H. Clurman), scenografów (J. Mielziner, L. Simonson, R. Jones). Podczas kryzysu ekon. lat 30. wiele prywatnych zespołów uległo likwidacji, natomiast w większych miastach rozwinęły działalność 1935–39 licznie zakładane, pierwsze w historii teatru amer. zespoły państw., tzw. Federals Theatres. Po II wojnie świat. znaczne osiągnięcia artyst. miały tzw. Repertory Theatres (stały trzon zespołu artyst., wyraźny kierunek repertuarowy), rozwijające się zarówno w Nowym Jorku (np. Repertory Theatre of Lincoln Centre), jak i w innych większych miastach (m.in. Tyrone Guthrie Theatre w Minneapolis, Centre Theatre Group w Los Angeles, Arena Stage w Waszyngtonie, Mark Taper Forum w Los Angeles), z którymi współpracowali czołowi reżyserzy: T. Guthrie, G. Davidson, Z. Fichandler, Kazan, J. Irving, H. Blau, E. Rabb, J. Jory. Począwszy od lat 60. zaczęły powstawać liczne teatry (np. Cafe Cino, The Judson Poets' Theatre, Cafe La Mama, The New York Shakespeare Public Theatre) i zespoły, często eksperymentalne (np. Open Theatre, Living Theatre, The Performance Group, The Wooster Group, Bread and Puppet Theatre, Mabou Mines), zaliczane do tzw. off-off-Broadwayu, których twórcy realizowali własną wizję teatru (m.in. J. Beck, J. Malina, R. Schechner, R. Wilson, P. Schumann, J. Chaikin, R. Foreman, E. Le Compte, L. Bruer). Rozwija się także teatr murzyński; 1968 powstał w Nowym Jorku pierwszy stały zespół The Negro Ensemble Company. W XX w. największym osiągnięciem była twórczość dram.; tworzyły co najmniej 3 pokolenia dramatopisarzy, m.in.: po O’Neillu, Andersonie, Odets — T. Williams, Th. Wilder, A. Miller, E. Albee, S. Shepard, D. Mamet.
