wiercenie,
górn.:
wiercenie
Encyklopedia PWN
1) drążenie otworów wiertniczych w skorupie ziemskiej; jest wykonywane przede wszystkim w celu ustalenia budowy geol. danego obszaru (w. badawcze), poszukiwania złóż kopalin (w. poszukiwawcze), dokładniejszego poznania złóż już odkrytych (w. rozpoznawcze) oraz eksploatacji ciekłych i gazowych kopalin (w. eksploatacyjne); są wykonywane także w. specjalne (np. ratunkowe, odwadniające). W. są także stosowane w budownictwie, hydrotechnice, hydrogeologii i in.; coraz częściej są wykorzystywane również do głębienia szybów. W. przeprowadza się przy użyciu narzędzi wiertniczych (dłuta, świdry) wprawianych w ruch za pomocą silników (spalinowych, hydraulicznych, elektr. i in.); w. mogą być pionowe, kierunkowe (skośne), rzadziej poziome (horyzontalne). Narzędzie wiertnicze może być przykręcone do sztywnego przewodu wiertniczego (żerdzie wiertnicze, rury płuczkowe) lub zawieszone na przewodzie giętkim (liny).
Zależnie od sposobu urabiania skały rozróżnia się w. udarowe i obrotowe. W. udarowe polega na kruszeniu skały świdrem wiertniczym, uderzającym w dno wierconego otworu, przy czym po każdym uderzeniu świder jest obracany o pewien kąt; usuwanie skruszonej skały (zwiercin) z dna otworu odbywa się za pomocą tzw. łyżki — rury z klapą lub zaworem kulowym (w. suche); dla ułatwienia usuwania zwiercin do otworu wiertniczego wprowadza się ciecz, zw. płuczką wiertniczą (w. płuczkowe). W. udarowe pozwalają na wykonywanie otworów do głęb. 2 tys. m.; próbki skalne w w. udarowych mają postać szlamu i są mało przydatne w badaniach petrograf. i mineralogicznych. W. obrotowe polega na skrawaniu, ścieraniu lub kruszeniu skały przez obracający się świder. Ze względu na rodzaj napędu w. obrotowe dzielą się na ręczne (okrętne) i mech. (maszyn.), te ostatnie, zależnie od miejsca umieszczenia silnika napędowego oraz sposobu wprowadzenia w ruch obrotowy przewodu wiertniczego i świdra (koronki) dzieli się na w. z silnikiem na powierzchni (gł. w. stołowe) i w. z silnikiem na spodzie otworu wiertniczego; w w. stołowym (metoda „rotary”) ruch stołu obrotowego (rotacyjnego), napędzanego silnikiem jest przenoszony na przewód wiertniczy i połączony z nim świder; w w. z napędem wgłębnym silnik (turbowiert, elektrowiert, hydrauliczny silnik wgłębny) jest umieszczony bezpośrednio nad świdrem, podczas w. obraca się tylko świder, zaś przewód wiertniczy pozostaje nieruchomy. W. obrotowe może być prowadzone na całej powierzchni dna otworu wiertniczego (w. pełnootworowe) lub tylko w pierścieniu na jego obwodzie, z pozostawieniem w środku otworu nie naruszonego rdzenia (w. rdzeniowe, wykonywane za pomocą świdrów rdzeniowych w postaci rur wyposażonych w koronki rdzeniowe). W pierwszym przypadku z otworu usuwa się zwierciny za pomocą krążącej w nim płuczki, w drugim — pozostawiony po wierceniu rdzeń zostaje wyjęty razem z narzędziem wiertniczym (urywa się go przy podnoszeniu), stanowiąc odpowiednią do badań próbkę skały. W. obrotowe są dziś powszechnie stosowane, pozwalają na osiąganie dużych głębokości otworów wiertniczych — do ponad 11 tys. m. Zespół urządzeń służących do wykonywania wszystkich czynności związanych z w. nosi nazwę wiertnicy; urządzeniem uzupełniającym każdej wiertnicy jest wieża wiertnicza, służąca do umocowania krążków linowych, przez które przechodzą liny wyciągowe.
Istnieją też, rozwijane ob., niekonwencjonalne sposoby wykonywania otworów wiertniczych, w których najczęściej stosowanymi metodami urabiania skał są metody fiz., np. za pomocą materiałów wybuchowych, wysokiej temp., strumienia wody o dużej prędkości, ultradźwięków lub promieni lasera. Badaniem sposobów i metod w. zajmuje się wiertnictwo.
Zależnie od sposobu urabiania skały rozróżnia się w. udarowe i obrotowe. W. udarowe polega na kruszeniu skały świdrem wiertniczym, uderzającym w dno wierconego otworu, przy czym po każdym uderzeniu świder jest obracany o pewien kąt; usuwanie skruszonej skały (zwiercin) z dna otworu odbywa się za pomocą tzw. łyżki — rury z klapą lub zaworem kulowym (w. suche); dla ułatwienia usuwania zwiercin do otworu wiertniczego wprowadza się ciecz, zw. płuczką wiertniczą (w. płuczkowe). W. udarowe pozwalają na wykonywanie otworów do głęb. 2 tys. m.; próbki skalne w w. udarowych mają postać szlamu i są mało przydatne w badaniach petrograf. i mineralogicznych. W. obrotowe polega na skrawaniu, ścieraniu lub kruszeniu skały przez obracający się świder. Ze względu na rodzaj napędu w. obrotowe dzielą się na ręczne (okrętne) i mech. (maszyn.), te ostatnie, zależnie od miejsca umieszczenia silnika napędowego oraz sposobu wprowadzenia w ruch obrotowy przewodu wiertniczego i świdra (koronki) dzieli się na w. z silnikiem na powierzchni (gł. w. stołowe) i w. z silnikiem na spodzie otworu wiertniczego; w w. stołowym (metoda „rotary”) ruch stołu obrotowego (rotacyjnego), napędzanego silnikiem jest przenoszony na przewód wiertniczy i połączony z nim świder; w w. z napędem wgłębnym silnik (turbowiert, elektrowiert, hydrauliczny silnik wgłębny) jest umieszczony bezpośrednio nad świdrem, podczas w. obraca się tylko świder, zaś przewód wiertniczy pozostaje nieruchomy. W. obrotowe może być prowadzone na całej powierzchni dna otworu wiertniczego (w. pełnootworowe) lub tylko w pierścieniu na jego obwodzie, z pozostawieniem w środku otworu nie naruszonego rdzenia (w. rdzeniowe, wykonywane za pomocą świdrów rdzeniowych w postaci rur wyposażonych w koronki rdzeniowe). W pierwszym przypadku z otworu usuwa się zwierciny za pomocą krążącej w nim płuczki, w drugim — pozostawiony po wierceniu rdzeń zostaje wyjęty razem z narzędziem wiertniczym (urywa się go przy podnoszeniu), stanowiąc odpowiednią do badań próbkę skały. W. obrotowe są dziś powszechnie stosowane, pozwalają na osiąganie dużych głębokości otworów wiertniczych — do ponad 11 tys. m. Zespół urządzeń służących do wykonywania wszystkich czynności związanych z w. nosi nazwę wiertnicy; urządzeniem uzupełniającym każdej wiertnicy jest wieża wiertnicza, służąca do umocowania krążków linowych, przez które przechodzą liny wyciągowe.
Istnieją też, rozwijane ob., niekonwencjonalne sposoby wykonywania otworów wiertniczych, w których najczęściej stosowanymi metodami urabiania skał są metody fiz., np. za pomocą materiałów wybuchowych, wysokiej temp., strumienia wody o dużej prędkości, ultradźwięków lub promieni lasera. Badaniem sposobów i metod w. zajmuje się wiertnictwo.
2) drążenie otworów strzałowych za pomocą wiertarek w celu urabiania kopalin materiałami wybuchowymi.
