węgiel brunatny
 
Encyklopedia PWN
węgiel brunatny,
gatunek węgla kopalnego stanowiący pośrednie ogniwo w szeregu węglowym pomiędzy torfem a węglem kamiennym, zawierający zwykle 65–78% węgla pierwiastkowego w substancji organicznej oraz 10–60% wilgoci całkowitej w stanie naturalnym;
ma barwę od jasnobrunatnej do czarnej. Wiekszość węgli brunatnych należy do węgli humusowych (humolity), a tylko niewielka ich część do węgli bitumicznych pochodzenia sapropelowego (sapropelity) lub liptobiolitowego (liptobiolity). Na podstawie właściwości fizykochemicznych wśród węgli brunatnych humusowych, w zależności od stopnia uwęglenia rozróżnia się węgiel brunatny miękki, nisko uwęglony, o przełamie ziemistym, oraz węgiel brunatny twardy, matowy lub błyszczący, średnio uwęglony (w krajach anglojęzycznych zwany węglem subbitumicznym), o przełamie kostkowym lub muszlowym. Wśród nisko uwęglonego węgla brunatnego humusowego miękkiego i twardego matowego rozróżnia się szereg odmian petrograficznych (litotypów); należą do nich odmiany jednorodne: węgiel detrytowy (drobne cząstki humusowe), ksylitowy (skupienia ksylitu, zwany też lignitem, czyli kopalnego drewna), fuzynowy (zwęglone szczątki roślinne, czyli kopalny węgiel drzewny); odmianami niejednorodnymi są: węgiel detroksylitowy i węgiel ksylodetrytowy, różniące się zawartością węgla detrytowego i ksylitowego. Badania mikroskopowe węgla brunatnego pozwalają na rozróżnienie w nim 21 macerałów, będących odpowiednikami minerałów, powstałych przez uwęglenie substancji roślinnej.
Węgiel brunatny występuje głównie w utworach trzeciorzędu, niekiedy w utworach kredy, jury, triasu, a nawet karbonu. Główne złoża: Rosja (zagłębia: Czelabińskie, Turgajskie, Irkuckie, Kańsko-Aczyńskie, Leńskie), USA (zagłębia: Powder River, Fort Union, Bighorn, Green River), Kanada (złoża Wyżyn Wewnętrznych i Kolumbii Brytyjskiej), Brazylia (Zagłębie Alto Amazônia), Australia (złoże Latrobe Valley), Chiny (złoża Mongolii Wewnętrznej, Yunnan) oraz Europa (zagłębia: Dolnoreńskie, Białej Elstery, Łużyckie, Czech Północnych, Maricy, Kosowa, Kolubary). W Polsce najbogatsze złoża znajdują się w rejonie Turoszowa (Turoszowskie Zagłębie Węgla Brunatnego), Konina (Konińskie Zagłębie Węgla Brunatnego) i Bełchatowa (Bełchatowskie Zagłębie Węgla Brunatnego); węgiel brunatny występuje również na Dolnym Śląsku (m.in. okolice Legnicy, Ścinawy), w rejonie Trzcianki (województwo wielkopolskie) i in. Roczne wydobycie węgla brunatnego w Polsce wynosi przeciętnie ok. 60 mln t (2002 — 58,4 mln t), z czego ponad 58% wydobycia pochodzi z Zagłębia Bełchatowskiego (2002 — 34 mln t). Ocenia się, że ponad 80% węgla brunatnego jest wykorzystywane jako paliwo przemysłowe w wielkich elektrowniach zawodowych, reszta służy głównie do celów komunalnych, do wytwarzania brykietów oraz do przetwórstwa chemicznego i produkcji koksu (karbochemia). Węgle brunatne są też używane do produkcji węgla aktywowanego i płyt izolacyjnych (zawierające celulozę węgle ksylitowe) oraz mieszanek nawozowych.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia