psycholingwistyka

psycholingwistyka

[gr.-łac.],

dyscyplina nauk., określana niekiedy jako psychologia języka, zajmująca się zagadnieniami przyswajania języka przez człowieka (p. rozwojowa) i posługiwania się nim (p. ogólna).

Termin psycholingwistyka, używany od 1951, pojawił się na określenie nowej, interdyscyplinarnej dziedziny badań nad językiem; metody w niej stosowane mają charakter psychol., ale za ich pomocą sprawdza się bardziej ogólne teorie języka (lingwistyczne, filoz., psychol.), które zajmują się modelami funkcjonowania języka w umyśle ludzkim, a więc modelami kompetencji językowej człowieka; psycholingwistyka, badając realizację tej kompetencji w mowie, próbuje dotrzeć do tego, na czym polega istota wiedzy językowej człowieka w aspekcie onto- i filogenetycznym (m.in. charakterystyczne są tu badania nad przyswajaniem pierwszego języka przez małe dziecko, prowadzone także w międzyjęzykowym aspekcie porównawczym). W rozwoju psycholingwistyki można wyróżnić kilka okresów. W pierwszym (lata 50.) badano psychol. realność modelu zachowań językowych proponowanego przez teorię informacji, wykazano jednak jego nieadekwatność w zastosowaniu do człowieka. Głównym modelem sprawdzanym w drugim okresie (lata 60.) była teoria gramatyki generatywno-transformacyjnej N. Chomsky’ego; także i w tym przypadku hipoteza silna mówiąca, iż reguły tej gramatyki są regułami ludzkiej kompetencji językowej nie została potwierdzona. Okres trzeci (lata 70. i 80.) charakteryzuje się akcentowaniem komunik., a nie tylko ściśle językowego charakteru ludzkiej wiedzy językowej. Poza psycholingwistyką o charakterze teoret. wyróżnia się także psycholingwistykę stosowaną, zajmującą się m.in. zaburzeniami w posługiwaniu się językiem, przyswajaniem (nauką) kolejnych języków itp.