podział władz

podział władz,

zasada ustrojowa demokracji, przedstawiona w rozwiniętej formie przez J. Locka i Ch.L. de Montesquieu.

Wskazywali oni na konieczność stworzenia 3 rodzajów władz: ustawodawczej — odpowiedzialnej za stanowienie praw, wykonawczej — wprowadzającej je w życie, oraz sądowniczej — rozstrzygającej w konkretnych kwestiach na podstawie norm powszechnie obowiązujących. W XVII i XVIII w. postulat ten był skierowany przeciw tradycji koncentrowania władzy w rękach despotycznego monarchy. Doktryna podziału władz wywarła duży wpływ na konstytucjonalizm i znalazła się we wszystkich liberalno-demokratycznych konstytucjach, poczynając od amerykańskiej z 1787 i francuskiej z 1791. Zasada podziału władz ma współcześnie charakter normy organizacyjnej, wskazującej na sposób zorganizowania władzy państwowej i charakter relacji występujących między jej segmentami. Konstytucyjna zasada podziału władz może przybierać jedną z 2 modelowych form separacji władz, co oznacza, iż konstytucyjny mechanizm wyklucza możliwość ingerencji jednego z podmiotów w działanie pozostałych (system prezydencki) lub współdziałania władz — istnieją powiązania między władzami, które wzajemnie się „dopełniają” i inspirują (system parlamentarno-gabinetowy). W praktyce chodzi o zrównoważenie pozycji władz, co gwarantowałoby ich współdziałanie; każda z nich ma określone i rozgraniczone kompetencje, co ma sprzyjać współpracy i zapewnić jedność władzy państwowej; w ten sposób dąży się do wyeliminowania zjawiska trwałej dominacji jednej z nich i do stworzenia układu zrównoważonego. Zasadą przeciwstawną doktrynalnej koncepcji podziału władz jest zasada jednolitości władzy państwowej, oparta na koncentracji władzy w rękach jednego podmiotu, np. parlamentu (jedno z podstawowych założeń konstytucjonalizmu socjalistycznego).