płóciennictwo
 
Encyklopedia PWN
płóciennictwo,
rzemiosło i dział przemysłu włókienniczego, wytwarzające tkaniny z włókien lnu, konopii, juty i bawełny;
płóciennictwo dzieli się na 2 podstawowe działy: przędzalnictwo i tkactwo. O płótnach lnianych napotykamy wzmianki już u starożytnych Egipcjan i Greków, a najstarsze wykopaliska tkanin bawełnianych pochodzą z Indii z ok. 3000 p.n.e. Na ziemiach polskich lniane płótno tkano już w neolicie, konopne w pierwszych wiekach n.e., bawełniane zaś (z surowców importowanych) od XIV w. Do końca XVIII w. dominowały w płóciennictwie len i konopie; przygotowaniem przędzy zajmowała się zwłaszcza ludność wiejska, stosując proste narzędzia — wrzeciono ręczne i kołowrotek; w XII i XIII w. obok płóciennictwa domowego (wiejskiego) rozwinęło się płóciennictwo cechowe w miastach; pojawiły się specjalizacje: barchanników, drelicharzy, poszewników, sietników, szpularzy, żaglowników; upowszechniły się blechy do bielenia i apretury lepszych gatunków płócien. Od średniowiecza po XVIII w. duże rozmiary i wysoki poziom osiągnęło płóciennictwo na ziemiach polskich, zwłaszcza w Małopolsce (cechy płóciennicze także na wsi, np. w Albigowej i Markowej) i Gdańsku (w XVII w. kilkuset mistrzów płócienniczych, pierwsze manufaktury); szczególnie jednak rozwinęło się na Śląsku, skąd płótna rozchodziły się po całej Europie, docierając nawet do Ameryki i Afryki.
W końcu XVIII w. nastąpił w Wielkiej Brytanii rozwój płóciennictwa fabrycznego, z szerokim zastosowaniem bawełny jako surowca, która zaczęła wypierać jednocześnie len i konopie; od początku XIX w. w Wielkiej Brytanii i Francji zaczęto stosować mechaniczne wrzeciona i krosna również do wyrobu płócien lnianych, wykorzystano m.in. wynalazki F. Girarda (metoda przędzenia lnu na mokro); zastosowanie napędu parowego do warsztatów tkackich i przędzalni oraz ulepszenia w apreturze wyrobów przyspieszyły rozwój płóciennictwa oraz podniosły znacznie jakość płócien. Od połowy XIX w. w Królestwie Polskim postępował intensywny rozwój płóciennictwa fabrycznego (dominowały wyroby bawełniane); główne ośrodki stanowiły Łódź i Zawiercie; w produkcji płótna lnianego dominowały zakłady w Żyrardowie, najwięcej płótna jutowego i konopnego wytwarzano w kilku firmach Częstochowy; od lat 80. XIX w. rozpoczął się stopniowy upadek lnianego i konopnego płóciennictwa wiejskiego, jednak jeszcze w połowie XX w. w wielu gospodarstwach chłopskich wykonywano takie płótna na własny użytek.
Jarosław Kita
Bibliografia
K. Bajer Przemysł włókienniczy na ziemiach polskich od początku XIX w. do 1939 r. Zarys ekonomiczno-historyczny, Łódź 1958;
Zarys historii włókiennictwa na ziemiach polskich do końca XVIII wieku, red. J. Kamińska, I. Turnau, Wrocław 1966;
W. Puś Rozwój przemysłu w Królestwie Polskim, Łódź 1997.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia