pegmatyty

pegmatyty

[gr. pḗgma ‘rzecz stwardniała’],

skały magmowe powstałe w końcowym stadium krystalizacji magmy z resztek stopu magmowego pozostałego po gł. etapie zestalenia się magmy (pomagmowe procesy) lub skały metamorficzne utworzone podczas metamorfizmu regionalnego, wskutek rekrystalizacji minerałów przy udziale metasomatozy;

skład miner. p. jest zbliżony od składu skał, z którymi są związane genetycznie, rozróżnia się zatem p. granitowe, sjenitowe, gabrowe i in.; p. często zawierają minerały zasobne w rzadkie pierwiastki (np. lit, niob, tantal, uran), minerały zaliczane do kamieni szlachetnych (np. szmaragd, rubin, szafir, topaz) oraz kruszce (najczęściej cyny, wolframu); beżowe, różowe, popielate, gruboziarniste. Występują w brzeżnych strefach masywów skał głębinowych i w skałach otaczających te masywy, w których tworzą pnie, dajki, nieregularne żyły i soczewki; w Polsce są znane z  Tatr i Sudetów. Stosowane w przemyśle ceramicznym, także w celu pozyskania rud i kamieni szlachetnych.