nabłonkowa tkanka

nabłonkowa tkanka, nabłonek,

zool. rodzaj tkanki zwierzęcej;

charakteryzuje się małą ilością substancji pozakomórkowej, zwartym układem i polaryzacją komórek; na powierzchni szczytowej komórek tkanki nabłonkowej mogą występować rzęski, np. urzęsiony (migawkowy) nabłonek jajowodu. Tkanka nabłonkowa pełni różne funkcje: 1) chroni przed urazami, patogenami i wysychaniem (funkcja pokrywowo-wyściełająco-ochronna), np. naskórek, nabłonek jamy ustnej, nabłonki bezkręgowców wytwarzające oskórek; 2) uczestniczy w transporcie związków chemicznych i jonów (funkcja transportująca), np. nabłonek jelita cienkiego; 3) bierze udział w usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii (funkcja wydalnicza), np. nabłonek pęcherzyków płucnych i gruczołów potowych; 4) produkuje i wydziela różne związki chemiczne (funkcja wydzielnicza), np. nabłonek kanalików nerkowych; 5) odbiera bodźce ze środowiska zewn. (funkcja zmysłowa), np. nabłonek kubków smakowych; 6) umożliwia przemieszczanie się w środowisku wodnym niektórym zwierzętom, u kręgowców uczestniczy w przesuwaniu dużych cząstek, komórek (funkcja lokomotoryczna), np. nabłonek tchawicy i jajowodów, powłokowy u bezkręgowców. Tkanka nabłonkowa może być zbud. z jednej warstwy (nabłonek jednowarstwowy) lub wielu warstw komórek (nabłonek wielowarstwowy). W nabłonku jednowarstwowym wszystkie komórki stykają się z błoną podstawną, a jądra komórkowe znajdują się najczęściej na tej samej wysokości (wyjątkiem jest tzw. nabłonek wielorzędowy); nabłonek jednowarstwowy występuje u bezkręgowców i kręgowców; na podstawie kształtu komórek dzieli się na płaski (u kręgowców powleka błony surowicze, m.in. opłucną i otrzewnową, wyścieła przedsionki, komorę serca, naczynia krwionośne i limfatyczne, a także wchodzi w skład ściany pęcherzyków płucnych; u wielu bezkręgowców tworzy powłoki ciała pokryte oskórkiem), sześcienny (występuje m.in. w kanalikach nerkowych, pęcherzykach tarczycy oraz w siatkówce) lub walcowaty (wyścieła żołądek, jelita i przewody wyprowadzające gruczołów; niektóre z komórek maja kosmki). Nabłonki wielowarstwowe są zbud. z wielu warstw komórek (z błoną podstawną kontaktuje się tylko jedna warstwa); występują prawie wyłącznie u kręgowców; najgłębsza warstwa komórek, zw. warstwą rozrodczą, spoczywająca na błonie podstawnej ma zdolność do podziałów; ze względu na ciągłe złuszczanie zewn. warstwy komórek grubość nabłonków wielowarstwowych nie zmienia się; nabłonki wielowarstwowe tworzące powłokę ciała kręgowców noszą nazwę naskórka; mogą się przekształcać w różne twory nabłonkowe, m.in. gruczoły, włosy, pochwy rogowe dziobów. Tkanka nabłonkowa rozwija się z 3 listków zarodkowych: ektodermy, endodermy i mezodermy.