małpy człekokształtne, Pongidae,
rodzina małp wąskonosych Starego Świata, wg tradycyjnego podziału obejmująca szympansy, goryla i orangutana
małpy człekokształtne
Encyklopedia PWN
(nowe koncepcje systematyczne, uwzględniające podobieństwa genetyczne, zmierzają do wyodrębnienia poszczególnych samodzielnych rodzin dla wszystkich linii rozwojowych dużych małp, i rezygnacji z rodziny małp człekokształtnych); do niedawna do małp człekokształtnych zaliczano także gibony, obecnie traktowane jako odrębna rodzina; wyodrębniły się ok. 28–26 mln lat temu, w oligocenie, na terenie Starego Świata; są największymi współcz. małpami, masa ciała 40–200 kg; charakteryzują się kończynami przednimi dłuższymi od tylnych, brakiem ogona, dobrze rozwiniętym mózgowiem, łopatkowatymi siekaczami, dolne trzonowce są pięcioguzkowe; ze względu na przewagę pokarmu roślinnego w diecie mają bardzo mocno rozwinięty aparat żucia, zwłaszcza żuchwę, duży i wydatny brzuch, zwłaszcza u goryli i orangutanów; dymorfizm płciowy wyraźnie zaznaczony w wielkości ciała (np. orangutany, goryle); samce mają zdecydowanie większe kły; głowa u małp człekokształtnych jest duża, a twarz naga; u samców na czaszce silnie wykształcony grzebień strzałkowy i potyliczny (np. u goryli i orangutanów); u wszystkich gat. kciuk i paluch są przeciwstawne w stosunku do pozostałych palców; wszystkie małpy człekokształtne wykazują predyspozycje do przyjmowania postawy wyprostowanej; prowadzą dzienny tryb życia; na noc budują każdorazowo gniazda z cienkich gałęzi i liści. Życie społ. małp człekokształtnych jest bardzo zróżnicowane, od samotniczego trybu życia u orangutanów, poprzez grupy wielosamcowe złożone z osobników w różnym wieku, przy jednym dominującym samcu — srebrzystogrzbietym u goryli, oraz wielosamcowe o bardzo złożonej strukturze społ. u szympansów; w komunikacji międzyosobniczej najważniejszą rolę odgrywają bodźce wzrokowe, gestykulacja i wokalizacja. Małpy człekokształtne cechuje szczególna inteligencja; za najinteligentniejsze uważa się szympansy, zdolne do konstruowania prostych narzędzi do obróbki lub zdobywania pokarmu; członkowie stada szybko uczą się czynności wykonywanych przez „wynalazców”. Rozwój osobniczy charakteryzuje długie dzieciństwo. Wszystkie małpy człekokształtne znajdują się na świat. liście gat. zagrożonych IUCN (International Union for the Conservation of Nature).
