kulty płodności

kulty płodności,

kompleksy mityczno-rytualne, których celem jest zapewnianie naturze i ludziom niezbędnej do życia i rozmnażania siły witalnej.

W kultach płodności spełnia się symbol. zrównanie seksualności ludzkiej z potencją wegetacyjną przyrody (kulty agrarne) i energią kosm., które podtrzymują trwanie świata i przeciwstawiają się śmierci. Charakterystyczne dla kultów płodności są zachowania erotyczne (rytualne stosunki, np. maithuna w tantryzmie, hierogamia, orgie), których celem jest uzyskanie ekstazy mistycznej, zwykle mające też sens kosmologiczny (pobudzenie płodności kosm.). W kulturach plemiennych kulty płodności są związane zwłaszcza z inicjacją; w cywilizacjach staroż. najczęściej były objęte patronatem bogiń miłości (np. Isztar, Asztarte, Afrodyta, Kybele), których kult wymagał odbycia stosunku z kapłanką będącą wcieleniem boginii (prostytucja sakralna). Kulty płodności obejmują ponadto m.in.: adoracje i procesje z symbolami płci (kulty falliczne) bądź posągami ityfallicznymi (rzym. Liberalia, gr. Dionizje), tańce erotyczne, kult ducha ogniska domowego jako sprawcy narodzin, noszenie amuletów. Mityczną podstawą obrzędowości w kultach płodności jest wiara w stworzenie świata mocą miłości, np. przez hierogamię Nieba bądź bóstwa solarnego i Ziemi (w mitologii polinezyjskiej Rangi i Papa, w gr. Uranos i Gaja) oraz wiara w to, że istnienie kosmosu podtrzymuje związek miłosny pierwiastka stwórczego z energią sprawczą (np. Śakti w tantryzmie). Symbolika używana w kultach płodności ma charakter seksualny: męski (np. fallus, linga, herma, promień słoneczny, kij-kopaczka, wąż, kozioł, byk, kogut, ityfalliczne figurki bóstw takich jak germańskie Frey, rzym. Priap, egipski Min i Ozyrys, Baklum Chaam Majów, jap. Funado i Yomi-no kami) i żeński (np. vulva, naczynie, muszla, źródła i zbiorniki wodne, bruzda orna, maciora, krowa, wizerunki nagiej bogini) oraz połączenia obu symboli (np. hinduistyczny układ joni–linga, jap. inyō–seki, chiń. yin–yang).