koniowate

koniowate, Equidae,

rodzina ssaków z rzędu nieparzystokopytnych;

gat. dzikie występują w Afryce oraz wschodniej i środkowej Azji, w Ameryce wprowadzone przez człowieka (mustangi). Obejmują 1 rodzaj, 9 gat. (konie, osły i zebry). Koniowate mają stosunkowo dużą głowę, długą szyję i ogon; kończyny — jednopalczaste; zęby wysokie, długorosnące, korzenie pojawiają się stopniowo; w szczęce i żuchwie po 6 dłutowatych siekaczy; za siekaczami długa przerwa zębowa, przedzielona małym kłem, a następnie zęby policzkowe. Koniowate są roślinożerne, żywią się gł. trawą. Zamieszkują w stadach tereny trawiaste, półpustynne lub zakrzewione w strefie umiarkowanej i tropikalnej. Ciąża trwa 11–12 mies., w miocie 1 źrebię, rodzi się zaawansowane w rozwoju. Koniowate mają ważne znaczenie gosp. — wykorzystywane jako siła pociągowa, zwierzęta juczne, pod wierzch i jako zwierzęta sportowe.

Adam Nadachowski

Ewolucja koniowatych.

Pierwsze koniowate (hyrakoterium) pojawiły się we wczesnym eocenie w Ameryce Północnej, która w czasie całej historii ewolucyjnej koniowatych była gł. ośr. ich różnicowania. W ewolucji koniowatych zaznacza się postępująca redukcja liczby palców, od 4 w kończynie przedniej i 3 w tylnej u hyrakoterium i niektórych gat. Mesohippus (eocen–oligocen), poprzez 3 w kończynie przedniej i 3 w tylnej u mioceńskiego Anchitherium i prymitywnych przedstawicieli podrodziny Equinae (hiparion, Protohippus, Pliohippus), do kończyn jednopalczastych, które pojawiły się u późnomioceńskich przedstawicieli podrodziny. U koniowatych zauważa się również wydłużanie przedoczodołowej części czaszki i stopniowe podwyższanie koron zębowych, zjawiska związane z przejściem od diety liściożernej do twardszej trawożernej; od miocenu w większości grup zaznacza się postępująca wysokokoronowość (hypsodoncja), natomiast proporcje czaszki charakterystyczne dla współcz. koniowatych pojawią się już w rodzaju Merychippus (miocen, Ameryka Północna). Za najbliżej spokrewnione z koniowatymi uważa się paleotery (Palaeothriidae), które wywodzą się prawdopodobnie również od hyrakoterium. Koniowate przetrwały w Ameryce Północnej do późnego plejstocenu; migracje na kontynent azjat., gdzie w stanie dzikim przetrwały do dziś, zachodziły kilkakrotnie od miocenu do plejstocenu; w miocenie pojawiły się w Afryce, a w późnym pliocenie w Ameryce Południowej (wymarły ok. 8000 p.n.e.). Na tereny obu Ameryk dostały się ponownie w okresie podboju hiszp. w XVI w.

Łucja Fostowicz-Frelik

Zebra, Equus quagga chapmani