gramofon

gramofon

[gr.],

urządzenie do odtwarzania dźwięku z płyt gramofonowych.

G. elektryczny składa się z elektr. mechanizmu napędowego, obracającego talerz z nałożoną na nim płytą, i ramienia z umieszczonym na jego końcu adapterem; niekiedy ma też wbudowany wzmacniacz i głośnik; adapter jest przetwornikiem elektroakustycznym (najczęściej piezoelektr., magnetoelektr. lub elektromagnetycznym), wyposażonym w igłę czytającą (szafirową, korundową, diamentową), przesuwającą się w rowku płyty obracającej się ze stałą prędkością obrotową, zwykle 33¹/₃ lub 45 obrotów/min; drgania mech. igły, wywołane sfalowaniami rowka, są przetwarzane w adapterze na sygnały elektr. przekazywane do wzmacniacza, a następnie do głośnika. Pierwowzorem g. był fonograf (skonstruowany 1877), w którym był wykorzystywany wgłębny zapis dźwięku; 1887 E. Berliner zastosował zapis wboczny na płaskiej płycie (ciągle stosowany). G. mechaniczny, obecnie nie stosowany, miał głowicę mech.-akustyczną z umocowaną w niej igłą (bambusową lub metal.) i mech. napęd talerza (nakręcany sprężyną), szybkość zwykle 78 obrotów/min; drgania igły przenosiły się na membranę, a wytwarzane przez nią dźwięki były przenoszone przez ramię w postaci rury i wzmacniane przez tubę lub pudło rezonansowe. G. elektryczne rozpowszechniły się w latach 20. XX w., 1958 pojawiły się g. stereofoniczne, a 1982 gramofony cyfrowe.