płyta gramofonowa

płyta gramofonowa,

krążek z tworzywa sztucznego z zapisanym w sposób elektromech. analogowym sygnałem dźwiękowym, odtwarzanym za pomocą gramofonu.

Typowe średnice płyt gramofonowych: 30 cm (longplay, LP, czas odtwarzania jednej strony do 30 min), 17 cm (singiel) i 25 cm (obecnie już nie produkowane); ich odtwarzanie odbywa się ze stałą prędkością obrotową — odpowiednio — 78, 45, 33¹/₃ i 16²/₃ obr./min; zakres zapisywanych częstotliwości: 20–20 000 Hz. Początkowo stosowano zapis wgłębny (głębokość rowka zmienia się w takt zmian częstotliwości i natężenia dźwięku) lub poprzeczny (rowek ma stałą głębokość i tworzy linię falistą, której kształt odpowiada zapisanemu dźwiękowi); obecnie stosuje się zapis mieszany; w zapisie stereofonicznym w jednym rowku są zapisane metodą kombinacji zapisu wgłębnego i poprzecznego 2 niezależne przebiegi dźwiękowe (E. Blumlein 1931, W. Brytania); rowek płyty drobnorowkowej, wprowadzonej 1948, ma średnią szerokość ok. 70 µm, przy gęstości zapisu ok. 100 rowków/cm; wcześniej produkowano płyty gramofonowe z tzw. szerokim rowkiem 140–180 µm, przystosowane gł. do prędkości obrotowej 78 obr./min. Produkcja płyt gramofonowych obejmuje: pierwotny zapis na miękkiej płycie lakierowanej (początkowo cynkowej pokrytej woskiem), wykonanie niklowych kopii negatywowych, następnie kopii pozytywowych, a z nich matryc roboczych, i tłoczenie za ich pośrednictwem właściwych płyt gramofonowych (z mieszaniny poli(chlorku winylu) i poli(octanu winylu) z dodatkiem stabilizatorów i barwników); 1980 opracowano technologię DMM (ang. Direct Metal Mastering), polegającą na stosowaniu miedzianych oryginałów płyt zamiast lakierowanych; pierwszą płytę gramofonową (celuloidową) wykonał 1887 E. Berliner (USA), pierwsza fabryka płyt gramofonowych powstała 1893 w Hanowerze. Obecnie płyty gramofonowe są zastępowane przez płyty kompaktowe.