fonograf
pierwsze urządzenie do mech. zapisywania i odtwarzania dźwięku, wynalezione 1877 i opatentowane 1888 przez Th.A. Edisona.
[gr. phōnḗ ‘głos’, ‘dźwięk’, gráphō ‘piszę’],
fonograf
Encyklopedia PWN
Składał się z metalowego cylindra (o średnicy i dł. 4 cali) ze spiralnym rowkiem na powierzchni, owiniętego cienką folią cynową, membrany z przytwierdzoną do niej igłą metalową i ręcznego mechanizmu napędowego. Cylinder był wprawiany w ruch obrotowo-posuwisty, a przesuwająca się wzdłuż rowka igła wytłaczała w folii ślad o głębokości zmieniającej się w takt drgań membrany (tzw. zapis wgłębny). Podczas odtwarzania zapisanego dźwięku igła przesuwała się wzdłuż rowka obracającego się cylindra i wprawiała w drgania membranę, wytwarzającą fale dźwiękowe. Jakość pierwszych nagrań była bardzo słaba (mowa niezrozumiała, muzyka ledwo słyszalna), nagranie trwało ok. 1 min i mogło być odtwarzane tylko kilka razy. W następnych latach doskonalono konstrukcję f., m.in.: folię cynową zastąpiono warstwą wosku, później celuloidu, ulepszono sposób przymocowania igły do membrany, wprowadzono tubę i słuchawki oraz napęd elektr.; uzyskano nie tylko znaczną poprawę jakości nagrań, ale i wydłużenie czasu ich trwania (do 4 min). F. nie spełniał jednak wymagań rodzącego się wówczas przemysłu fonograficznego, czego przyczyną był brak możliwości masowej produkcji nagranych cylindrów. Na pocz. XX w. został wyparty przez znacznie doskonalszy od niego gramofon.
