Edison Thomas Alva
 
Encyklopedia PWN
Edison
[ẹdısən]
Thomas Alva Wymowa, ur. 11 II 1847, Milan (stan Ohio), zm. 18 X 1931, West Orange (stan New Jersey),
wynalazca amerykański.
Cytat
Kalendarium
Urodził się 11 II 1847 w Milan (stan Ohio). Rodzice Edisona pochodzili z Kanady, ojciec zajmował się handlem drewnem. We wczesnym dzieciństwie Thomas Alva przebył szkarlatynę, czego następstwem była pogłębiająca się z wiekiem głuchota, w pewnym stopniu izolująca go od otoczenia. Był samoukiem, do szkoły początkowej uczęszczał sporadycznie (w sumie przez kilka miesięcy), potem kształcił się samodzielnie, korzystając z bibliotek publicznych. Rozwój zainteresowań (głównie naukami przyrodniczymi) umożliwiała mu matka — w piwnicy domu rodzinnego, w wieku 10 lat, w urządzonym przez siebie laboratorium przeprowadzał pierwsze eksperymenty. W 1859 został gazeciarzem na kolei na trasie Port Huron–Detroit. Bywając codziennie w Detroit, systematycznie pogłębiał wiedzę w tamtejszej bibliotece. W latach 1863–69 pracował jako telegrafista w różnych miejscach USA i Kanady (m.in. w Western Union Telegraph Company w Bostonie). W tym czasie zapoznał się z dziełami Michaela Faradaya, co zaowocowało uzyskaniem 1869 pierwszego patentu (na urządzenie elektrograficzne do prezentacji na bieżąco wyników głosowań parlamentarnych). Zrezygnował wówczas z posady telegrafisty w Western Union, aby poświęcić się wyłącznie wynalazczości. W tymże roku udało mu się usunąć awarię aparatury elektrycznej rejestrującej notowania giełdowe na nowojorskiej Wall Street, a następnie skonstruować jej ulepszoną uniwersalną wersję (Edison Universal Stock Printer), którą od 1871 produkował we własnej wytwórni w Newark w stanie New Jersey (założonej za pierwsze wysokie honorarium otrzymane za udoskonalenia urządzeń eksploatowanych przez towarzystwo Western Union). Przy wytwórni utworzył zespół zdolnych techników, z którym pracował jednocześnie nad wieloma wynalazkami. Najważniejszymi z dokonanych tam osiągnięć były (1874) pierwsze praktyczne systemy telegrafii wielokrotnej, pozwalające na równoczesne przesyłanie kilku wiadomości jednym przewodem.
Laboratorium w Menlo Park
W 1876 Edison osiedlił się w Menlo Park (stan New Jersey), gdzie zbudował pierwsze w dziejach wielkie laboratorium naukowo-badawcze, w którym stosowano zespołowe metody pracy. W 1877 udoskonalił telefon Bella (przez zastosowanie transformatora i mikrofonu węglowego), uzyskując zwiększenie głośności i wyrazistości transmisji telefonicznej. Skonstruował też wówczas fonograf — pierwsze w dziejach urządzenie do rejestracji dźwięku (na wałku pokrytym cienką folią cynową) i jego odtwarzania; w 1887 zastąpił folię warstwą wosku.
W 1878 Edison zapowiedział publicznie wynalezienie oświetlenia elektrycznego i rozpoczął prace nad skonstruowaniem żarówki elektrycznej i nad systemem dostarczania energii wielu odbiorcom. Renoma, jaką już sobie zyskał, sprawiła, że w 1878 powstało towarzystwo Edison Electric Light Co., mające się zająć eksploatacją oczekiwanego wynalazku (z kapitałem zakładowym 300 tys. dolarów USA). Trudności, jakie napotkał w tym przedsięwzięciu, zmusiły Edisona do znalezienia nowoczesnej, skutecznej metody pracy nad wynalazkami. Metoda ta polegała na prowadzeniu wielotorowych systematycznych zespołowych badań, mających na celu rozwiązywanie konkretnych problemów technicznych. Podzielił personel laboratorium na 3 zespoły, z których każdy zajmował się innym zagadnieniem — poszukiwano odpowiedniego generatora energii elektrycznej i sposobu jej dystrybucji, a także odpowiedniej postaci żarnika oraz bańki, w której miał on być umieszczony.
Oświetlenie elektryczne
Dzięki tej zespołowej pracy powstała żarówka elektryczna, składająca się z przezroczystej szklanej próżniowej bańki, zaopatrzonej w cokół z gwintem (gwint Edisona), oraz z żarnika wykonanego z włókna węglowego (przebadano w tym celu ok. 1600 substancji). Poddana próbie 21 X 1879 żarówka paliła się bez przerwy przez 48 godzin. Zbudowano też dynamomaszynę (prądnicę), zdolną do stałej pracy, o dużo większej wydajności niż używane dotychczas (o sprawności 90% przy pełnym obciążeniu). W wieczór sylwestrowy 1879 Edison oświetlił swój dom, laboratorium i ogród w Menlo Park kilkuset żarówkami. W 1880 opatentował żarówkę i rozpoczął jej produkcję. Żarówki początkowo stosowano do oświetlania pojedynczych obiektów (statków, hoteli, biur, sklepów) zasilanych z własnych generatorów. Ich sprzedaż wzrosła po uruchomieniu w 1882 przez Edisona w Nowym Jorku (na Pearl Street) pierwszej w dziejach dużej elektrowni miejskiej i po wprowadzeniu opracowanego przez niego nowoczesnego systemu dystrybucji energii elektrycznej, pozwalającego na zaopatrywanie w prąd stały wielu drobnych odbiorców. Do 1884 zainstalowano 59 tys. żarówek, a do 1885 Edison — faktyczny monopolista w tej dziedzinie — sprzedał ich 200 tysięcy.
W tym czasie Edison był już właścicielem wielu przedsiębiorstw w Ameryce Północnej i Europie. Podczas prac nad udoskonaleniem żarówki dokonał (1883) jedynego swego odkrycia — zaobserwował zjawisko termoemisji elektronów (tzw. zjawisko Edisona), które (wyjaśnione później przez J.J. Thomsona) zostało wykorzystane w lampach elektronowych.
Nieudane przedsięwzięcie
W 1887 Edison przeniósł swoje laboratorium do nowego dużego kompleksu budynków w West Orange (stan New Jersey), gdzie dziś znajduje się jego muzeum.
W latach 1888–1900 zaangażował znaczne środki finansowe w otrzymywanie żelaza z niskoprocentowych rud. Kupił zasobne w nie tereny w stanie New Jersey, zbudował kopalnię i osiedle górnicze, opracował metodę wzbogacania rudy, wynalazł odpowiednie maszyny. Było to jednak przedsięwzięcie nieudane i przyniosło mu znaczne straty finansowe.
Niedoceniony kinetoskop
W 1889 skonstruował kinetoskop — aparat (w postaci skrzyni z wziernikiem przeznaczonym dla jednego widza) do odtwarzania filmów, rejestrowanych zbudowaną przez siebie kamerą na perforowanej taśmie celuloidowej (przesuwanej z szybkością 46 klatek na sekundę). W 1891 opatentował to urządzenie, a w 1894 zademonstrował je publicznie. Niedocenienie przez Edisona społecznych walorów kina jako rozrywki zbiorowej, polegającej na wspólnym oglądaniu obrazu filmowego rzutowanego na ekran, sprawiło, że twórcami kina stali się w 1895 bracia Lumière.
Inne dokonania
W 1902 Edison zbudował cementownię, w której stosował nowe metody produkcji cementu. Opracował też program budowy dróg i domów z betonu i stał się pionierem prefabrykacji w tej dziedzinie.
W latach 1899–1909 pracował nad konstrukcją akumulatorów elektrycznych. W 1904 zbudował akumulator zasadowy niklowo-żelazowy stosowany początkowo jako źródło napędu w samochodach (pozwalał na przejechanie 160 km z prędkością 40 km/h), potem także do innych celów. (Akumulator niklowo-żelazowy jest użytkowany do dzisiaj.) W 1909 był głównym dostawcą akumulatorów do łodzi podwodnych i pojazdów.
Podczas I wojny światowej prowadził badania dla amerykańskiej marynarki wojennej dotyczące urządzeń torpedowych, peryskopów i miotaczy płomieni. W 1927 zorganizował na Florydzie badania mające na celu pełniejsze wykorzystanie krajowych źródeł kauczuku. Był autorem 1097 oryginalnych patentów w różnych dziedzinach; wynalazł m.in.: elektrodynamiczny hamulec kolejowy, aparat do rejestracji rozmów telefonicznych, pierwszą mówiącą lalkę.
Zasłużony Amerykanin
Edison wywarł — przede wszystkim dzięki wynalezieniu żarówki elektrycznej i fonografu — istotny wpływ na kształt nowoczesnej cywilizacji. Jego laboratorium było pierwszym w świecie przemysłowym instytutem badawczym. W 1928 Kongres nadał Edisonowi tytuł Zasłużonego Amerykanina. Od 1927 był członkiem amerykańskiej Narodowej Akademii Nauk. Mimo ogromnej sławy i zaszczytów, w życiu prywatnym pozostał człowiekiem skromnym. Edison zmarł 18 X 1931 w West Orange (stan New Jersey). W dniu jego pogrzebu (21 X 1931), na znak żałoby, chciano wyłączyć prąd elektryczny w całych Stanach Zjednoczonych, okazało się to jednak niemożliwe ze względów praktycznych; ograniczono się więc do sukcesywnego wygaszania świateł, wskutek czego „fala ciemności” przesunęła się przez cały kraj.
zgłoś uwagę
Ilustracje
The Judge, amerykańska lokomotywa elektryczna (1883); jedna z pierwszych eksperymentalnych lokomotyw elektrycznych.rys. B. Wróblewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Edison Thomas przy pracy fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia