gotycyzm

gotycyzm,

nurt estetyczno-literacki związany z pozytywnym przewartościowaniem tradycji odległej przeszłości, zwłaszcza średniowiecza.

Powieść gotycka, zwana też powieścią grozy i czarnym romansem, przeciwstawiała racjonalizmowi i dydaktyzmowi literatury oświecenia wizję świata nieuporządkowanego, pełnego zjawisk nadprzyrodzonych; nawiązując do średniowiecznych legend i kronik, rozgrywała romansowe perypetie fabuły w mrocznej scenerii dawnych zamków, w atmosferze tajemniczości, napięć, gwałtownych uczuć i okrucieństwa, wśród duchów, wampirów i zbrodniarzy o demonicznej sile zła; główni przedstawiciele: H. Walpole, C. Reeve, A. Radcliffe, M.G. Lewis, Ch.R. Maturin; właściwe gotycyzmowi tendencje odnaleźć można w tradycji różnych literatur europejskich: we Francji przybrały one postać tzw. trubaduryzmu nawiązującego do tradycji trubadurów; w Niemczech przejawiły się w twórczości niektórych poetów Sturm und Drang, Ch.A. Vulpiusa, Ch.H. Spiessa, G.A. Bürgera; w Skandynawii rozwijały się jako idealizowane rekonstrukcje nordyckiej mitologii (Johannes Magnus, G. Stiernhielm), łącząc skandynawskie elementy historyczne z dużą dozą fantazji (O. Rudbeck); w XVIII w. gotycyzm stał się jednym z głównych obszarów zainteresowania preromantyków (P.H. Malleta, F.G. Klopstocka, J.G. Herdera, J. Ewalda), za których pośrednictwem wpływał na kształt romantyzmu europejskiego (m.in. twórczości E.T.A. Hoffmanna, G. Byrona, P.B. Shelleya, Z. Krasińskiego, także romantyków szwedzkich — E. Tegnéra, E.G. Geijera, P.H. Linga, duńskich — A. Oehlenschlägera, fińsko-szwedzkich — J.L. Runeberga); gotycyzm wywarł wpływ także na późniejszą literaturę i sztukę (np. współczesny film grozy).